TOSHKENT, 2-mart. Bu haqda “Sinxua” agentligiga bergan eksklyuziv intervyusida O‘zbekiston Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universitetining Xalqaro tadqiqotlar instituti antropologiya va konfliktologiya laboratoriyasi mudiri Azamat Seitov ma’lum qildi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Xitoy o‘zining rivojlanish tarixi davomida o‘z maqsadlariga erishish uchun ichki kuchini namoyon etgan dunyodagi eng qadimiy sivilizatsiyalardan biridir. Sinxua suhbatdoshining fikricha, Xitoy hozirda XKP 20-milliy qurultoyi qarorlarini har tomonlama amalga oshirmoqda. Tashqi siyosatda bu Pekinning ochiqlik strategiyasini uzoq muddatda o‘zaro manfaat va foyda ruhida amalga oshirishni anglatadi. Xitoyning keng ko‘lamli modernizatsiyasi, o‘z navbatida, dunyoning rivojlanayotgan mamlakatlari uchun qo‘shimcha imkoniyat bo‘lib xizmat qiladi, hamkorlik uchun yangi ufqlarni ochadi. A.Seitov Markaziy Osiyo mamlakatlari misolida o‘tgan 30 yubiley yil davomida tomonlar o‘rtasidagi munosabatlar strategik sheriklik darajasiga ko‘tarilganini ta’kidladi. Markaziy Osiyo davlatlari va Xitoy o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikning asosiy tamoyili mamlakatlarning mustaqilligi, suvereniteti va hududiy yaxlitligini hurmat qilish, shuningdek, hayotiy manfaatlar bilan bog‘liq masalalarda qo‘llab-quvvatlashdan iborat. O‘zbekistonlik olim qisqa vaqt ichida dunyoning ko‘plab mamlakatlarida iqtisodiy taraqqiyot uchun keng yo‘l ochib bergan “Bir kamar, bir yo‘l” tashabbusiga joriy yilda o‘n yil to‘layotganini alohida ta’kidladi. – O‘zbekiston Pekinning ushbu tashabbusini bizning ko‘z o‘ngimizda global iqtisodiy platformaga aylanib borayotgan quruqlik va dengiz yo‘llarini rivojlantirish orqali davlatlararo hamkorlikni mustahkamlash mexanizmi sifatida baholaydi, – dedi A.Seitov. O‘zbekistonlik olim so‘z yakunida O‘zbekiston-Xitoy hamkorligi keng qamrovli strategik xususiyatga ega bo‘lib, turli sohalarni qamrab olishini ta’kidladi. “Bu ikki davlat rahbarlari oʻrtasida oʻrnatilgan ishonchli shaxsiy munosabatlarga asoslanadi. Oʻz navbatida Oʻzbekiston Xitoy bilan sheriklik munosabatlarini yanada mustahkamlash, ikki mamlakat oʻrtasidagi koʻp qirrali savdo-iqtisodiy, sarmoyaviy va moliyaviy hamkorlikni kengaytirishga ustuvor ahamiyat qaratadi. manfaat va tenglikni inobatga olgan holda o‘zaro manfaatdorlik”, - deya xulosa qildi A.Seitov. 

Turkiy davlatlar tashkiloti o‘zaro farovonlik o‘sishini rag‘batlantirish, tinchlik va barqarorlikni mustahkamlash uchun yangi mintaqaviy va global landshaftlarni barpo etishning istiqbolli mexanizmiga aylanmoqda. Tashkilotning rivojlanish istiqbollari haqida – Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti dotsenti Rustam Maxmudov maqolasida. 2022-yil 11-noyabr kuni Samarqandda Turkiy Davlatlar Tashkilotining (OTG) birinchi sammiti boʻlib oʻtadi, unga Ozarbayjon, Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Turkiya va Oʻzbekiston aʼzo, Vengriya va Turkmaniston esa kuzatuvchi maqomiga ega. Birinchi sammitning Samarqandda bo‘lishi tasodif emas. Ta’kidlash joizki, ushbu tashkilot faoliyatidagi burilish nuqtalaridan biri aynan O‘zbekistonning 2019-yilda o‘sha paytdagi Turkiy kengashga a’zo bo‘lishi, keyinchalik u UTCga aylangani bo‘ldi. O‘zbekistonning tashkilotga kirishining ahamiyati bir qancha omillar bilan belgilandi. Demografik ko'rsatkichlar bo'yicha 35 milliondan ortiq aholiga ega mamlakatimiz 83,3 million aholisi bilan UTCda Turkiyadan keyin ikkinchi o'rinda turadi. YaIM bo'yicha u Turkiya va Qozog'iston bilan birgalikda tashkilot mamlakatlari yetakchi iqtisodiy uchligini tashkil qiladi. Oʻzbekiston Markaziy Yevroosiyodagi barcha muhim geosiyosiy jarayonlarga tizimli taʼsir koʻrsatadi. Mamlakatimiz yuksak ta’lim va ilmiy bazaning mavjudligi bilan zamonaviy dunyo turkiy tamaddunining qudratli madaniy markazi sifatida ham faoliyat yuritmoqda. Soʻnggi yillarda amalga oshirilayotgan ochiqlik siyosati Oʻzbekistonni mintaqaviy jozibadorlik markaziga va ayni paytda nafaqat Markaziy Osiyo, balki boshqa qoʻshni makonlar uchun strategik ahamiyatga ega boʻlgan ijodiy gʻoyalar generatoriga aylantirmoqda. O‘zbekistonning yangi yo‘nalishi aholining ko‘p qismini turkiy xalqlar vakillari tashkil etgan mintaqani qayta tiklash jarayonlarining boshlanishiga olib kelganini inkor etib bo‘lmaydi. O‘zbekistonning UTCga kirishi shundan kelib chiqdiki, bugungi kunda Markaziy Osiyo, Janubiy Kavkaz va Kichik Osiyoning keng hududlaridagi rivojlanishni baholash va vaziyatni prognozlashda, endilikda bu omilni hisobga olmaslik mumkin emas. Turkiy davlatlar oʻrtasidagi hamkorlik. Bu, o'z navbatida, mintaqaning tobora murakkablashib borayotgan geosiyosiy, geoiqtisodiy, qiymat va madaniy suratiga qo'shimcha elementlarni kiritadi. Shunisi e'tiborga loyiqki, mintaqada turkiy o'lchovning kuchayishi Shanxay hamkorlik tashkiloti, MDH, davlatlar rahbarlarining maslahat uchrashuvlari kabi boshqa institutsional va tashkiliy jihatlarni rivojlantirish uchun yangi ma'no va rag'batlarni izlash bilan bir vaqtda sodir bo'lmoqda. Markaziy Osiyo davlati, Markaziy va Janubiy Osiyoning oʻzaro aloqadorligini mustahkamlash jarayonlari, AQSh, Yevropa Ittifoqi, Rossiya va Xitoy bilan “CA+” formatlari. Shu munosabat bilan, albatta, mustahkamlanib borayotgan turkiy oʻlchov UTC aʼzolari boʻlgan koʻplab boshqa tashkilotlar – Oʻzbekiston, Qozogʻiston, Qirgʻiziston va kuzatuvchi bilan maqsadli, tashkiliy va funksional qarama-qarshilikka kiradimi, degan savol tugʻilishi mumkin emas. davlat Turkmaniston. Bu savolga javob berish uchun dunyodagi hozirgi geosiyosiy vaziyatning rivojlanish tabiati va ko'p tomonlama munosabatlarni o'rnatish mexanizmlarini kontseptual tushunish bilan bog'liq bo'lgan bir-biri bilan chambarchas bog'liq ikkita jihatni hisobga olish muhim ko'rinadi. Ko'rinib turibdiki, dunyoning bir qutbli geosiyosiy tuzilishi va u tomonidan yaratilgan, ilgari barqarorlik va boylikni maksimal darajada oshirishni kafolatlagan globallashuv institutlari tizimlari, yangi institutsional iqtisodiyot tili bilan aytganda, asta-sekin o'tmishga aylanib bormoqda. Yangi institutsional tizimlarni shakllantirish zarurati uzoq vaqt davomida, shu jumladan AQShning o'zida ham globallashuvning mafkuraviy, moliyaviy, iqtisodiy va texnologik markazi sifatida muhokama qilinmoqda. AQSh Davlat kotibi Xillari Klintonning 2012-yilda Singapur menejment universitetida “Yangi ipak yo‘li” konsepsiyasiga bag‘ishlangan nutqini eslash o‘rinlidir. O‘shanda u shunday degan edi: “Biz Ikkinchi jahon urushidan keyin zamonaviy dunyo tartibini barpo etgan, misli ko‘rilmagan xavfsizlik va farovonlikni ta’minlovchi institutlar va kelishuvlarni yaratgan avloddan o‘rnak olishimiz kerak. Biz ham xuddi shunday yo‘ldan borishimiz, bundan-da uzoqni izlashimiz va kelgusi 100 yil davomida xavfsizligimiz va farovonligimizni ta’minlaydigan kelishuvlar tuzish uchun yanada ko‘proq harakat qilishimiz kerak”.[1]Shuningdek, tashqi siyosatining mohiyatini global savdo-iqtisodiy va texnologik o‘yinning avvalgi qoidalarini o‘zgartirishga urinish sifatida tavsiflash mumkin bo‘lgan prezident Donald Trampni ham eslash mumkin. Hozirgi kunda jahon siyosati, iqtisodiyoti va mafkurasidagi qarama-qarshiliklar va keskinlik nuqtalarining ko'payishi, bu borada nafaqat eski institutlarning charchaganligi ko'rsatkichi, balki yangi global qoidalarni qurishga urinish sifatida ham talqin qilinishi mumkin. va moliyaviy, iqtisodiy va texnologik kuchlar o'rtasidagi muvozanat. Shu bilan birga, muammo shundaki, rivojlanayotgan dunyoning muhim segmentlarida bu jarayon 19-20-asrlar uchun an'anaviy nuqtai nazardan qaraladi. Uning mohiyati yangi institutlar, avvalgidek, faqat yetakchi jahon kuchlari tomonidan shakllantirilishini kutishdan iborat. Biroq, bu nuqtai nazar zamonaviy dunyo haqiqatlariga to'liq mos kelmaydi. Kelajakdagi global landshaftni shakllantiradigan yangi o'yin qoidalari rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar o'rtasidagi sa'y-harakatlarning yanada murakkab kombinatsiyasi orqali shakllantiriladi. Ular O‘zbekiston siyosatidan ko‘rinib turibdiki, Turkiya kabi muhim UTC a’zo davlati, rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar bilan uyg‘unlikda yangi ko‘p tomonlama formatlarni barpo etishda yorqin faol pozitsiyani namoyish etayotgan siyosatidan ko‘rinib turibdiki, eng yirik formatni kutmasdan shakllantirilmoqda. aktyorlar o'yinning yangi qoidalarini kelishib olishlari. Turkiy hamkorlik ko‘lamining O‘zbekiston va uning UTC bo‘yicha hamkorlari ishlayotgan boshqa tashkilotlar va formatlar bilan ziddiyatga kirishi mumkinligi masalasiga kelsak, zamonaviy sharoitlarda ko‘p tomonlama hamkorlikni qurish modellarida davom etayotgan o‘zgarishlarni tushunish muhimdir. Agar dunyoning oldingi ikki qutbli va bir qutbli modellarida ko‘p tomonlama munosabatlar markazda buyuk davlatlar bo‘lgan va boshqa davlatlar ular atrofida to‘plangan paytda “markaz-chekka” sxemasi bo‘yicha qurilgan bo‘lsa, hozirda ko‘p tomonlama munosabatlar maydoni mavjud. mamlakatlar va tashkilotlar tomonidan taqdim etilgan markazlar va vaziyat rahbarlari. Ularning barchasi tarmoqlangan aloqalar, aloqalar va hamkorlik formatlarini tashkil etadi. Bu juda dinamik model bo'lib, o'tgan davrlarning statikasidan uzoqlashib, deb ataladigan narsalarni yaratadi. "sinergik ta'sir". Turkiy Davlatlar Tashkilotining yetakchi davlatlari, jumladan, O‘zbekiston ham o‘zlarining tashqi siyosatida aynan mana shu mantiqni ko‘rsatmoqda, bu esa turkiy davlatlar a’zosi bo‘lgan boshqa tashkilotlar va formatlar bilan UTCning ziddiyatga kirishish ehtimolini minimallashtirish haqida gapirishga asos beradi. . Bundan tashqari, UTC turkiy mamlakatlar ishtirokidagi boshqa ko‘p tomonlama formatlarning samaradorligini oshirishi mumkin, chunki u Markaziy Osiyo va Janubiy Kavkazda iqtisodiy, ilmiy va texnologik o‘sishning yana bir manbasini yaratadi. Shunday qilib, Turkiy Davlatlar Tashkiloti oʻzaro farovonlik, tinchlik va barqarorlik oʻsishini ragʻbatlantirish maqsadida oʻzining yangi institutlari va mamlakatlar oʻrtasidagi munosabatlar mohiyatini yangicha anglash bilan yangi mintaqaviy va global landshaftlarni barpo etishning istiqbolli mexanizmiga aylanishi kerak. O‘zbekiston 2022-2023-yillarda UTC raisi sifatida ushbu tashkilotni rivojlantirish bo‘yicha so‘nggi yillardagi qimmatli tajribasiga tayangan holda uzoq muddatli strategik poydevor yaratish uchun noyob imkoniyatga ega ekanligi muhim. davlatlararo munosabatlar orqali ham, tashkilotlar va hududlar o'rtasidagi hamkorlik orqali ham yangi turdagi samarali munosabatlar.

Rossiya ta'sirining susayishi bilan Si Tszinpin Markaziy Osiyo davlatlarining asosiy hamkoriga aylanishni yaqin istiqboldagi ustuvor vazifaga aylantiradi. 2-Milliy kongress Xitoy yetakchisi Si Tszinpinning rejasiga muvofiq o‘tmadi. Sobiq prezident Xu Tszintaoning kutilmaganda ommaviy ravishda hokimiyatdan chetlatilishi Xitoy Kommunistik partiyasining (KKP) yuqori a'zolari o'rtasida elita ichidagi kurash ehtimolini ko'rsatdi. Bosh vazir Li Ketsyan davlatning uzoq muddatli maqsadlari, ya'ni 2021 yilgacha mo''tadil farovon jamiyat (Syaokan) qurish va Xitoy Xalq Respublikasining 100 yilligiga qadar Xitoyni buyuk zamonaviy sotsialistik mamlakatga aylantirish borasida Si bilan hamfikr ekanligi ma'lum edi. Xitoy (XXR). Biroq iqtisodiy siyosatning asosiy konturlarini amalga oshirishda ularning fikrlari bir-biriga mos kelmadi. Masalan, Li “nol-COVID” siyosati, shuningdek, “Bir kamar va yoʻl” tashabbusiga (BRI) katta sarmoya kiritish borasida Si bilan kelishmadi. Xitoyning nol-Covid siyosati iqtisodiy sekinlashuvga olib keldi va omma orasida norozilikni qo'zg'atdi. 2014 yildan 2019 yilgacha Xitoy BRI mamlakatlariga 90 milliard dollar sarmoya kiritdi . Ammo kam daromadli rivojlanayotgan mamlakatlar BRI ishtirokchilarining salmoqli qismini tashkil etishini hisobga olsak, bu ishtirokchi mamlakatlar umumiy sonining 46 foizdan ortig'i - ularning ko'pchiligi Xitoydan qarzga ega. Bundan tashqari, Covid-19 tufayli deyarli barcha BRI mamlakatlari yalpi ichki mahsulotning (YaIM) salbiy o'sishini boshdan kechirdi va ularning to'lov qobiliyatini pasaytirdi, bu esa ushbu mamlakatlarning Xitoy oldidagi qarzlarini ikki baravar oshirdi. Oltmish sakkizta BRI ishtirokchilaridan yigirma uchtasi Jibuti, Laos, Maldiv orollari, Mo'g'uliston, Chernogoriya, Pokiston, Tojikiston va Qirg'iziston bilan o'z majburiyatlarini bajarmaslik xavfi yuqori .shunday qilishdan. Markaziy Osiyo diqqat markazida Siyosiy byuro doimiy qoʻmitasi tarkibiga asoslanib, koʻplab ekspertlar yangi aʼzolar shaxsan Si Szinpinga sodiq ekanini taʼkidladilar, bu uning hokimiyatni toʻliq birlashtirganidan darak beradi. Bu Si Szinpinga Xitoy kelajagi bo'yicha qarorlar qabul qilishda keng imkoniyat yaratadi. Alibaba asoschisi Jek Ma aytganidek, “Xitoy ulkan kemaga o'xshaydi. O'z yo'nalishini keskin o'zgartirish uchun, hatto bunday ehtiyoj bo'lsa ham, katta vaqt va kuch talab etiladi. Ko'pincha Xitoyning Markaziy Osiyoga nisbatan siyosati unchalik o'zgarmasligi taxmin qilinadi. Biroq, hozirgi iqtisodiy inqiroz va xalqaro tartibdagi tarkibiy o'zgarishlarni hisobga olgan holda, BRIni kuchaytirish orqali tuzatishlar kiritilishi mumkin. KKPning bosh mafkurachisi Van Xuningning Siyosiy byuro a'zosi sifatida saqlanib qolishi Xi o'zining uchinchi muddatida BRI targ'ibotini faollashtirishining aniq belgisidir. BRI muvaffaqiyati uchun Markaziy Osiyo muhim ahamiyatga ega ekanligini hisobga olsak, loyiha Xitoyning mintaqadagi siyosatida hal qiluvchi omil bo‘ladi. Bundan tashqari, BRI birinchi marta Qozog'istonda o'n yil oldin taqdim etilgani uchun Xitoy uchun loyihaning Markaziy Osiyodagi yutuqlarini ko'rsatishning ramziy ma'nosi bor. Bugungi kunga qadar Xitoy mintaqada BRIni juda kuchli bosmaslikka ehtiyot bo'ldi . Pekin Rossiyaning mintaqadagi rolini va eng muhimi, Markaziy Osiyo davlatlari va Xitoyning o‘zi o‘rtasidagi munosabatlardagi yangi tendentsiyalarni bashorat qilish qiyinligini tushunadi. Ammo bu Pekinning mintaqada mustahkam oʻrin olish niyatidan dalolat beradi va Moskva taʼsirini siqib chiqaradi. Birinchidan, Ukrainada davom etayotgan urush tufayli Rossiyaning Markaziy Osiyodagi roli zaiflashganini hisobga olsak , Xitoyning mintaqadagi mavqei mustahkamlanmoqda. Shunday qilib, amerikalik ekspertlarning fikricha , Rossiyaning ko‘plab qo‘shnilari uchun Ukrainadagi urush Moskva orbitasidan chiqib ketish jarayonini tezlashtirgan. Ayni paytda Markaziy Osiyoning ko‘plab davlatlari Rossiya bilan munosabatlarini qayta ko‘rib chiqmoqda va qayta ko‘rib chiqmoqda. Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jo‘mart To‘qayevning iyun oyida Sankt-Peterburg iqtisodiy forumida va Tojikiston prezidenti Imomali Rahmonning MDH oktabr sammitidagi keskin nutqlari, shuningdek, mintaqa davlatlarining yaqqol istagi. nozik hududiy masalalarni hal qilishikki tomonlama, Markaziy Osiyo davlatlarining mustaqillikka o'tishini yorqin ko'rsatadi. Rossiyaning tobora kuchayib borayotgani Xitoyga Markaziy Osiyodagi ta'siriga qarshi chiqish imkoniyatini beradi. Ukrainadagi urush davrida Moskvaning Pekinga strategik qaramligi Rossiyaning tarixiy ta'sir doirasiga bostirib kirishi uchun javob qaytarish imkoniyatini istisno qiladi. Ikkinchidan, aynan shu yilning o‘zida Si Tszinpin Markaziy Osiyoning boshqa yetakchilari bilan uch marta va deyarli bir marta yuzma-yuz uchrashdi, bu esa yuqori intensiv diplomatiyaning yangi to‘lqinidan dalolat beradi. Ushbu uchrashuvlarda o‘ttiz yillik ikki va ko‘p tomonlama munosabatlar sarhisob qilinib, kelgusidagi hamkorlik istiqbollari belgilab berildi. Shunday qilib, 2022-yil yanvar oyida boʻlib oʻtgan Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlari va Xitoy rahbarining virtual sammitida Si Tszinpin bir qator muhim takliflar bilan chiqdi, jumladan, 2030-yilga borib tovar ayirboshlash hajmini 70 milliard dollarga yetkazish, ilgʻor texnologiyalar sohasida hamkorlikni chuqurlashtirish va 1200 nafar hukumatni taqdim etish. - homiylik stipendiyalari. Si Tszinpinning Markaziy Osiyoga pandemiya avj olgandan keyin birinchi xorijga safarini amalga oshirish qarori Xitoyning mintaqadagi raqobatchilari va hamkorlariga muhim signal berish uchun asosiy strategik qadamdir. Tashrif oldidan Xitoy prezidenti o‘z maqolalarini chop etib , unda keyingi o‘n yillikda Markaziy Osiyo-Xitoy munosabatlarini rivojlantirishning yangi bosqichi bo‘yicha siyosat konturlari va yo‘nalishlarini belgilab berdi. Si Tszinpinning sentyabr oyida Qozogʻiston va Oʻzbekistonga qilgan tashriflari tahlili Xitoyning mintaqadagi manfaatlaridan dalolat beradi. O‘zbekiston va Qozog‘iston bilan imzolangan qator hujjatlarda Xitoyning mintaqaga bo‘lgan qat’iy siyosiy sadoqati ifodalangan bo‘lib, Xitoy ommaviy axborot vositalarini tartibga soluvchi organlar va ularning Qozog‘iston va O‘zbekistondagi hamkasblari o‘rtasidagi hamkorlikka yangicha e’tibor qaratildi. Avvalroq xitoylik ekspertlar Markaziy Osiyo iqtisodiy rivojlanishiga katta sarmoya kiritayotganiga qaramay, mintaqada Xitoyga nisbatan salbiy qarashlar saqlanib qolayotganidan norozilik bildirgan edi. Bu, birinchi navbatda, xabardorlikning pastligi va Xitoy haqida ijobiy ma'lumotlarning yo'qligi bilan bog'liq edi. Ushbu bo'shliqni to'ldirish uchun har bir tomon o'rtasidagi ommaviy axborot vositalarining o'zaro ta'siri Xitoyning mintaqadagi yumshoq quvvat proektsiyasining asosiy vositasi bo'ladi. Uchinchidan, Si BRIni Markaziy Osiyoda Xitoy manfaatlarini amalga oshirishning muhim mexanizmi sifatida aniq belgilab berdi. Shanxay hamkorlik tashkilotining O‘zbekistonda bo‘lib o‘tgan sammitida Si Tszinpin BRI loyihalarini milliy rivojlanish strategiyalari va mintaqaviy hamkorlik tashabbuslari bilan to‘ldirish, shuningdek, ko‘p tomonlama va submintaqaviy hamkorlikni kengaytirish bo‘yicha sa’y-harakatlarni davom ettirishga chaqirdi. Markaziy Osiyoda mintaqaviy transport va kommunikatsiya aloqalariga ehtiyoj ortib bormoqda. Kelgusi yildan boshlab Pekin mintaqada muhim transport infratuzilmasini qurishda faol ishtirok etadi. Shu maqsadda yigirma yildan ortiqroq vaqtdan keyin O‘zbekiston, Qirg‘iziston va Xitoy Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston (CKU) temir yo‘li qurilishi loyihasini qayta tiklaydi. ShHT sammiti arafasida uch davlatning tegishli organlari ushbu loyihani Xitoy moliyalashtirishi bilan amalga oshirish bo‘yicha kelishuv imzoladilar, shubhasiz, uni “BRI doirasida” qo‘yishdi. Ushbu ulanish loyihasi Xitoyning Markaziy Osiyo bozorlariga kirishini ta'minlashga qaratilgan, bu ayniqsa Ukrainadagi urush Evropaga olib boruvchi muhim yo'nalishlarga to'sqinlik qilganda dolzarbdir. Xitoyning BRIni tezroq amalga oshirishdan manfaatdorligi CKU temir yo'lini amalga oshirishda hal qiluvchi omilga aylanmoqda. Mutaxassislarning fikricha, CKU temir yo'li nafaqat Ikkinchi kontinental transport ko'prigining janubiy yo'lagini yaratibgina qolmay, balki uch mamlakatdan ishlab chiqarilgan mahsulotlar uchun yangi bozorlarni ham ochadi. Bu yo'nalish Xitoy tovarlarini Yevropaga tashish uchun eng qisqa yo'llardan biriga aylanadi va Pekinning mintaqaviy iqtisodiy ta'sirini oshiradi. Nihoyat, Covid-19 pandemiyasi natijasida Xitoy keng miqyosli majburiyatlardan ko'ra ko'proq maqsadli sarmoyalar kiritadi. Si Tszinpinning mintaqaga tashrifi Xitoyning mintaqaga ko'proq mablag 'sarflashini anglatadi, ammo bundan buyon ular shartsiz bo'lmaydi. Xitoy mintaqadagi iqtisodiy manfaatlarini muayyan siyosiy mezonlarga bog‘lash orqali himoya qilishga bel bog‘lagan. Ehtimol, dastlab bu shartlar nozik bo'ladi, lekin oxir-oqibat o'zgartirish uchun qattiqroq talablar qo'yiladi. Xulosa Pandemiya va Rossiya-Ukraina urushining salbiy iqtisodiy oqibatlari tufayli Markaziy Osiyo BRI va Xitoy tomonidan moliyalashtirilgan boshqa loyihalarni amalga oshirishni tezlashtirishdan umumiy manfaatdor. Shunga qaramay, Xitoyning yirik sarmoyalariga ishongan holda, ishtirokchi davlatlar "saxiy sharoitlar" ga umid qilmasliklari kerak. Mamlakatlar xitoylik moliyalashtirish, shu jumladan o'z iqtisodiyotlari va madaniyatlarining "sinikizatsiyasi" uchun yuqori narx to'lashi mumkin. Si uchun BRI mintaqaviy hamkorlik uchun ustuvor vazifa bo'lib qoladi, chunki Xitoy rivojlanayotgan mamlakatlar uchun asosiy donor bo'lishda davom etadi. Biroq, ba'zi BRI davlatlari Pokiston va Shri-Lanka tajribasidan o'rganadilar va siyosiy shartlar bilan Xitoy sarmoyalarini qabul qilishda ehtiyotkor bo'lishadi. Shunday qilib, BRI asta-sekin mintaqaviy infratuzilmani rivojlantirish rejasidan Markaziy Osiyo uchun xavfsizlik strategiyasiga aylanadi. Abbos Boboxonov Jahon Iqtisodiyoti va Diplomatiya Universitetining PhD talabasi, Ilgʻor Xalqaro tadqiqotlar instituti ilmiy xodimi. Ilgari u O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Strategik va mintaqaviy tadqiqotlar institutida ilmiy xodim bo‘lib ishlagan, uning asosiy mutaxassisligi Xitoy tashqi siyosati va ShHT masalalari bo‘lgan. Uning ilmiy qiziqishlari Xitoyning Markaziy Osiyodagi zamonaviy tashqi siyosati, Xitoyning yumshoq kuch siyosati, BRI va AIIB.

O‘zbekiston iqtisodiyoti va jamiyatining barqaror va izchil rivojlanishini ta’minlash uchun tabiiy gazga katta muqobil yo‘l yo‘q. Yangi "gaz ittifoqi" g'oyasi mintaqadagi g'ayrioddiy qattiq qish sharoitida juda muhim vaqtda paydo bo'ldi. Noyabr oyining ikkinchi yarmidan boshlab Markaziy Osiyoning bir qancha mamlakatlarida misli ko‘rilmagan energiya tanqisligi va tabiiy gaz taqchilligi kuzatildi. Bu Qozog‘istonda navbatdan tashqari prezidentlik saylovlariga to‘g‘ri keldi. Shunday qilib, Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jomart Tokayevning ikkinchi muddati boshlanganidan keyin Rossiyaga birinchi xorijiy tashrifi chog‘ida noyabr oyi oxirida “uch tomonlama gaz ittifoqi” g‘oyasi yangradi. Qozog‘iston rahbarining matbuot kotibi Ruslan Jeldibayning izoh berishicha : “...Qozog‘iston va Rossiya prezidentlarining Kremlda bo‘lib o‘tgan muzokaralarida asosiy e’tibor Rossiya, Qozog‘iston va O‘zbekiston o‘rtasida harakatlarini muvofiqlashtirish maqsadida “uch tomonlama gaz ittifoqi”ni yaratishga qaratildi. Rossiya gazini Qozog‘iston va O‘zbekiston hududlari orqali tashish uchun”. Keyingi bir necha kun ichida bu taklifni Kreml matbuot kotibi Dmitriy Peskov ishlab chiqdi va u energetika infratuzilmasini boshqaradigan qo'shma kompaniya yaratish haqida gapirdi. “Taklif ushbu uch davlat oʻrtasida hamkorlik qilish, infratuzilmani rivojlantirish, keyin esa tashqi bozorlar uchun maʼlum bir yuridik shaxs yaratishni nazarda tutadi”, dedi Peskov. Bu bayonot Rossiyaning tabiiy gaz eksporti yoʻnalishlarini Markaziy Osiyo yoʻnalishi boʻyicha kengaytirish va, ehtimol, Yevropa eksport bozoridagi yoʻqotishlarni qisman oʻrnini bosish istagidan dalolat beradi.

So‘nggi yillarda Yevropa Ittifoqi Markaziy Osiyoga qarashini o‘zgartirdi. Bu sa’y-harakatlar yaqinda Yevropa Ittifoqi-Markaziy Osiyo yetakchilarining birinchi sammiti bilan yakunlandi. 2022-yil oktabr oyi oxirida Yevropa kengashi prezidenti Sharl Mishel Ostonaga ilk rasmiy tashrifini amalga oshirdi va Markaziy Osiyoning barcha beshta davlati – Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston va O‘zbekiston rahbarlari bilan sammit o‘tkazdi. Yuklab olish

2022 yilgi Fransiyadagi prezidentlik va parlament saylovlari mamlakat siyosatining hozirgi dinamikasini sezilarli darajada shakllantirdi. Amaldagi prezident Emmanuel Makron o‘z raqibi Marin Le Penga qarshi ovozlarning ellik sakkiz foizdan ortig‘ini qo‘lga kiritib, yigirma yil ichida ikkinchi besh yillik muddatga qayta saylangan birinchi Fransiya yetakchisiga aylandi. Makronning iqtisodiyotni jonlantirish, tengsizlikni yumshatish va Fransiyaning global inqirozlarga munosabatini kuchaytirish haqidagi va'dalari unga ajoyib g'alabani qo'lga kiritishga yordam berdi. Makron o'z saylovlarida g'alaba qozongan bo'lsa-da, bu muvaffaqiyat iyun oyida Frantsiyadagi parlament saylovlarida takrorlanmadi. Makronning Ansambl (Birgalikda) nomi bilan tanilgan markazchi ittifoqi yangi chap koalitsiya erishgan yutuqlar va oʻta oʻnglar tomonidan qoʻlga kiritilgan tarixiy yutuqlar fonida qonun chiqaruvchi organdagi mutlaq koʻpchilikni yoʻqotdi. Bularning barchasi frantsuz demokratiyasidagi bezovta qiluvchi tendentsiyalarning misli ko'rilmagan konfiguratsiyasini ochib berdi.Yuklab olish