Nargiza Umarova Paradigma.uz’ga bergan intervyusida jahondagi turli to‘qnashuvlar va mojarolar O‘zbekistonning transport yo‘llariga sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatayotganini ta’kidlaydi. Unga ko‘ra, ayniqsa, Rossiyaning Ukrainaga qarshi harbiy harakatlari, Yaqin Sharqdagi nizolar hamda Afg‘onistondagi vaziyat mintaqaviy logistika tarmoqlarini qayta ko‘rib chiqishga majbur etmoqda. Bu omillar nafaqat tranzit oqimlarining yo‘naltirilishiga, balki yangi transport yo‘laklarining jadal rivojlanishiga ham zamin yaratmoqda.   Umarovaning fikricha, urushlardan kelib chiqadigan xavfsizlik tahdidlari va moliyaviy tavakkalchiliklar tranzit marshrutlarining barqarorligiga bevosita ta’sir qilmoqda. Rossiya va Ukrainadagi mojarolar tufayli shimoliy yo‘nalishdagi yuk tashish shov-ingli bo‘lib qoldi, bu esa O‘zbekistonni muqobil yo‘llarni izlashga majbur qildi. Natijada, Markaziy Osiyo davlatlari orasida Afg‘oniston orqali Janubiy yo‘nalishlarni rivojlantirish g‘oyalari kuchaydi. Xususan, Kabul va Kandahar orqali o‘tuvchi temir yo‘l loyihalariga alohida e’tibor qaratilmoqda.   Intervyuda Nargiza Umarova, shuningdek, Yaqin Sharqdagi notinchliklar sababli dengiz orqali tranzit yo‘nalishlariga qiziqish ortayotganini qayd etadi. Sharqiy va G‘arbiy bo‘g‘inlar orasida tranzit mablag‘lari qayta yo‘naltirilayotgan bir paytda, Afg‘oniston va Turkiya orqali O‘zbekistonni xalqaro logistika xaritasida yanada muhimroq o‘ringa qo‘yish imkoniyati paydo bo‘lmoqda. Unga ko‘ra, bunday sharoitda mamlakatlarni ta’sirchan tashqi siyosat olib borishga, logistika strategiyalarini optimallashtirishga, hamda barqaror tranzit infratuzilmasini yaratishga chaqiradi.   Umarova urushlarning mintaqaviy hamkorlik formatlariga ham ta’sirini tahlil qilib, O‘zbekistonning transport koridorlarini diversifikatsiya qilish yo‘lida yangi hamkorliklardagi imkoniyatlarni ko‘rib chiqishni tavsiya qiladi. Masalan, Afg‘oniston hududidagi barqarorlik bozorahida O‘zbekiston Prezidenti tomonidan ilgari surilgan «Qobul yo‘lagi» loyihasining ahamiyati ortib bormoqda. Shu bilan birga, Turkiya va Eron bilan hamkorlikda yangi intermodal terminallar va logistika markazlarini barpo etish zarurligini ta’kidlaydi, chunki ular yo‘nalishlarni yanada xavfsiz va samarali qilishga xizmat qiladi.   Intervyu yakunida Nargiza Umarova urushlarning salbiy oqibatlarini bartaraf etish uchun Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasida mustahkam integratsiya va raqamli infratuzilma rivojini kuchaytirish zarurligini qayd etadi. Unga ko‘ra, yechim sifatida nafaqat yangi yo‘laklar ochish, balki mavjud yo‘llarni texnologik jihatdan yangilash, bojxona jarayonlarini soddalashtirish va tranzit shartnomalarini qayta ko‘rib chiqish muhimdir. Shu yo‘l bilan O‘zbekiston mintaqaviy logistika tizimidagi o‘rnini yanada mustahkamlay oladi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

IXTI yetakchi ilmiy xodimi Odilbek Manabov “O‘zbekiston 24” telekanalining “Xalqaro nigoh” ko‘rsatuvida ishtirok etib, O‘zbekistonning Italiya bilan strategik sherikligini rivojlantirishning dolzarb jihatlari haqida batafsil fikr bildirdi. Suhbat davomida Manabov so‘nggi yillarda ikki davlat o‘rtasidagi hamkorlik ham siyosiy, ham iqtisodiy sohalarda sezilarli darajada kengaygani va chuqurlashganini ta’kidladi.   Mutaxassisning qayd etishicha, o‘tgan yil davomida aynan Italiya Yevropa Ittifoqidan O‘zbekistonga eng ko‘p sayyoh tashrif buyurgan mamlakat bo‘ldi. Uning tushuntirishicha, buning sababi nafaqat to‘g‘ridan-to‘g‘ri aviaqatnovlar, balki o‘zbek madaniy-tarixiy merosining italiyalik ziyoratchilar orasida tobora ommalashib borayotgani bilan ham bog‘liq.   Shuningdek, Prezident Shavkat Mirziyoyevning Italiya Bosh vaziri Jorja Meloni bilan Samarqandda o‘tkazgan uchrashuvi tahlil qilindi. Manabovning ta’kidlashicha, muzokaralar yakunida investitsiyalar, turizm, ekologiya va ta’lim sohalarida bir qator muhim kelishuvlar imzolandi. Tomonlarning barqaror rivojlanish ustuvorliklariga mos keladigan suv resurslarini saqlash va cho‘llanishga qarshi kurashga qaratilgan qo‘shma ekologik loyihalarni rivojlantirish niyati alohida qayd etildi.   Ta’lim sohasida akademik almashinuv dasturlarini kengaytirish bo‘yicha kelishuvga erishildi – Italiya universitetlari o‘zbekistonlik talabalar va aspirantlar uchun qo‘shimcha grantlar ajratadi, O‘zbekiston oliy o‘quv yurtlari esa o‘qituvchilar almashinuvi va amaliyot o‘tashni qo‘llab-quvvatlaydi.   Uning so‘zlariga ko‘ra, imzolangan bitimlarning kelgusi oylarda samarali amalga oshirilishi iqtisodiy o‘sishni mustahkamlashga, mamlakatning investitsiyaviy jozibadorligini oshirishga hamda ta’lim va madaniy almashinuvlar orqali yoshlar uchun imkoniyatlarni kengaytirishga xizmat qiladi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Paradigma.uz platformasida eʼlon qilingan navbatdagi intervyuda XXI asrning 20-yillarida ketma-ket boshlangan mintaqaviy urushlar fonida Kashmir mojarosining yana kuchayishi ehtimoli muhokama qilindi. Dastlab Rossiya va Ukraina oʻrtasidagi keng koʻlamli urush, undan soʻng esa Isroil va Gʻazo oraligʻida boshlangan ziddiyatlar xalqaro xavfsizlik arxitekturasini jiddiy sinovga qoʻygan edi.   Endilikda esa, deyarli bir asrga yaqin vaqt mobaynida hal etilmay kelinayotgan Kashmir muammosi yana global siyosat diqqat markaziga chiqmoqda. Intervyuda IXTI ekspertlari Islomxon Gafarov va Hamza Boltayev oʻz qarashlari bilan ishtirok etdilar.   Islomxon Gafarov intervyu davomida: “Bugun dunyoda koʻp narsa huquq bilan emas, kuch bilan hal boʻlayapti. Demokratik blok esa, bu borada Hindiston tomonda”, — deya oʻz munosabatini bildirdi.   Hamza Boltayev esa mintaqadagi kuchlar nisbatini, harbiy va iqtisodiy omillarni hisobga olgan holda, Janubiy Osiyoda boshlangan har qanday qurolli mojaro Markaziy Osiyo xavfsizligiga bevosita tahdid solishini urgʻuladi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Markaziy Osiyoning bugungi integratsiya jarayonlari va mintaqaviy hamkorlik istiqbollari mavzusiga bag‘ishlangan navbatdagi podkast efirga uzatildi. Ushbu dasturda mehmon sifatida IXTI katta ilmiy xodimi Nargiza Umarova ishtirok etdi. U o‘zining sohaga oid tajribasi va tahlillari bilan tinglovchilarga Markaziy Osiyodagi integratsiya holatining bugungi manzarasi va uning siyosiy-iqtisodiy jihatlari haqida chuqur fikrlar taqdim etdi.   Podkast davomida ekspertlar va mutaxassislar ishtirokida olib borilgan suhbatlarda integratsiya masalasi romantik tarixiy qarashlardan tashqariga chiqib, aniq geosiyosiy va iqtisodiy realiyalar kontekstida tahlil qilindi. Jumladan, dastlabki daqiqalarda Markaziy Osiyo integratsiyasining faqat bugungi holat emas, balki muzlatilgan bosqichlari ham muhokama qilinib, bu jarayonning sabab va oqibatlari atroflicha yoritildi.   Suhbat ishtirokchilari Ozarbayjonning mintaqaviy iqtisodiy manfaatlari, Afg‘onistondagi siyosiy vaziyat va Tolibon harakati bilan bo‘layotgan aloqalarga ham to‘xtalib o‘tishdi. Ayniqsa, Afg‘oniston bilan suv resurslari masalasidagi muzokaralar va kelajakdagi infratuzilma loyihalari Markaziy Osiyo davlatlari uchun qanday strategik ahamiyat kasb etishi tahlil qilindi.   Podkastda, shuningdek, transport koridorlari masalasi, ayniqsa O‘zbekistonning mintaqadagi logistika salohiyati haqida muhim mulohazalar ilgari surildi. Mutaxassislar fikricha, O‘zbekistonning geostrategik joylashuvi uni transmilliy transport tizimlarida markaziy o‘yinchiga aylantirmoqda.   Dastur yakunida Nargiza Umarova hamda boshqa mutaxassislar integratsiya jarayonlari uchun zarur bo‘lgan siyosiy iroda, iqtisodiy manfaatlarning uyg‘unligi va tashqi kuchlarning ta’siri haqida o‘zlarining umumiy xulosalarini bildirishdi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Bugungi geopolitik sharoitda Afg‘oniston masalasi yana xalqaro e’tiborning markazida. Bu davlatni qanday talqin qilish, uning o‘rni va roli haqida siyosiy qarashlar tobora murakkab tus olmoqda. Xalqaro hamjamiyat esa Afg‘onistonga nisbatan yondashuvda yangi axborot va siyosiy standartlarni shakllantirishga intilmoqda.   Aynan shu dolzarb masalalar Progressiv islohotlar markazi tomonidan tashkil etilgan CPR Talks turkumining navbatdagi sonida muhokama qilindi. Tadbir mehmoni doktor Islomxon Gafarov bo‘lib, u Afg‘oniston va Markaziy Osiyo o‘rtasidagi aloqalar, hamkorlik istiqbollari va mintaqaviy xavfsizlik masalalari yuzasidan o‘zining chuqur tahlillari bilan o‘rtoqlashdi.   Suhbat davomida Afg‘onistonda kechayotgan ichki o‘zgarishlar, mintaqa davlatlarining ushbu mamlakatga bo‘lgan strategik yondashuvi, tranzit va iqtisodiy loyihalarning istiqbollari, shuningdek, diplomatik va xavfsizlik jihatlari atroflicha tahlil qilindi. Mutaxassis Afg‘onistonni izolyatsiyalash emas, balki uni mintaqaviy iqtisodiy tizimga jalb etish – barqaror taraqqiyot kaliti ekanini alohida ta’kidladi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Xalqaro munosabatlar va geosiyosiy tahdidlarni chuqur tahlil qilishga bag‘ishlangan intervyuda IXTI Afg‘oniston va Janubiy Osiyoni o‘rganish markazi rahbari Hamza Boltayev mintaqadagi keskinlik manbalariga oid muhim fikrlarini bildirdi. Intervyu davomida, shuningdek, Kashmir masalasining dolzarbligi, Afg‘onistonning bu jarayonga bevosita va bilvosita aloqalari va Eron atrofidagi keskinlik fonida yuzaga kelayotgan xavf-xatarlar tahlil qilindi.   Hamza Boltayevning ta’kidlashicha, Pokiston va Hindiston o‘rtasidagi tarixiy ziddiyatlar, ayniqsa Kashmir mojarosi, bugungi kunda ham Markaziy va Janubiy Osiyoda xavfsizlik muvozanatini izdan chiqarmoqda. Tomonlarning har ikkisi yadro qurollariga ega ekani mojaroni bevosita harbiy to‘qnashuvga aylantirish xavfini oshirmoqda.   Xitoyning mintaqadagi roliga alohida e’tibor qaratildidi. Xitoy uzoq yillardan buyon Pokiston bilan “temir birodarlik” deb ataluvchi yaqin strategik sheriklikni saqlab kelmoqda. Bu aloqalar harbiy-texnik hamkorlik va diplomatik qo‘llab-quvvatlash shaklida namoyon bo‘ladi. Xitoy Hindiston bilan esa asosan chegaraviy nizolar, savdo mojarolari va regional liderlik uchun raqobat kontekstida murakkab aloqalarga ega. Shu sababli, Xitoy Kashmir masalasida Pokistonga yaqin turadi va Hindistonning bu hududdagi harakatlarini tanqid qilgan hollari bor. Bu esa, mintaqadagi geosiyosiy kuchlar muvozanatiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi.   Eronni o‘rab turgan geosiyosiy tanglik ham intervyuda alohida urg‘u bilan yoritildi. G‘arb bilan munosabatlarning yomonlashuvi, Yaqin Sharqdagi harbiy to‘qnashuvlar, hamda Tehronning harbiy imkoniyatlari mintaqadagi boshqa mojarolarni ham kuchaytirishi mumkin. Mutaxassisga ko‘ra, Eron atrofidagi beqarorlik Pokiston va Hindiston uchun ham geosiyosiy muvozanatni hisobdan chiqarmaslik zaruratini keltirib chiqarmoqda. Ayniqsa, Pokistonning Eronga qo‘shni bo‘lishi, uni bu mojarolarda bilvosita ishtirokchi sifatida ko‘rsatadi.   Hamza Boltayev intervyuda yirik davlatlarning bu mojaro va mintaqaviy ziddiyatlarga bo‘lgan yondashuvi turli manfaatlar, strategiyalar va tarixiy aloqalarga asoslanganini ta’kidladi. Bu esa, Kashmir atrofidagi har qanday keskinlik mintaqaviy emas, balki global geosiyosiy raqobat maydoniga aylanishi mumkinligini ko‘rsatadi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.