IXTI katta ilmiy xodimi Nargiza Umarovaning “Consultations on International Policy and Economy” tahliliy markazi rahbari Fikrat Shabanovga bergan intervyusida Markaziy Osiyodagi transport geosiyosatiga oid keng qamrovli mavzular muhokama qilindi. Umarova xalqaro munosabatlarda transport yo‘laklarining mohiyati va ahamiyatini batafsil tushuntirib, ularning ikki yoqlama vazifasini – iqtisodiy integratsiya vositasi va geosiyosiy ta’sir quroli sifatida xizmat qilishini ta’kidladi. O‘rta (Transkaspiy) yo‘lagiga alohida e’tibor qaratildi. Uning aytishicha, sanksiyalar bosimi tufayli Rossiya va Belarus orqali o‘tuvchi shimoliy yo‘nalishning zaiflashishi fonida bu yo‘lak tobora muhim strategik ahamiyat kasb etmoqda.   Umarova mintaqa davlatlari, xususan, O‘zbekiston hozirgi geosiyosiy vaziyatni yangi yo‘nalishlarni rivojlantirish uchun imkoniyat sifatida qo‘llayotganini ta’kidladi. Qozog‘iston, Kaspiy dengizi, Ozarbayjon, Gruziya va Turkiya orqali o‘tadigan O‘rta yo‘lak Jahon banki va YeTTB tadqiqotlari tufayli modernizatsiya va raqamlashtirishning asosiy obyektiga aylandi. Uning fikricha, Ozarbayjon Boku-Tbilisi-Kars loyihalari va Alat portini modernizatsiya qilish orqali Markaziy Osiyoni Yevropa bilan bog‘lovchi infratuzilmada muhim rol o‘ynamoqda.   O‘zbekistonni Afg‘oniston orqali Pokiston portlari bilan bog‘laydigan janubiy yo‘nalishni rivojlantirish ham muhim mavzu bo‘ldi. Umarova Transafg‘on temir yo‘lini barpo etish tashabbusi aynan O‘zbekistonga tegishli ekanligini va bu g‘oya Ukraina inqirozidan oldin paydo bo‘lganini alohida ta’kidladi. Ushbu loyiha nafaqat eksport yo‘llarini xilma-xil qilish usuli, balki O‘zbekistonning geoiqtisodiy ahamiyatini oshirish vositasi sifatida ham qaralmoqda. U mintaqaga Hind okeaniga chiqish imkoniyatini va Eron hamda Rossiya yo‘nalishlariga muqobil yo‘lni taqdim etadi. Bu ayniqsa sanksiyalar va beqarorlik sharoitida dolzarb ahamiyatga ega.   Shuningdek, intervyuda O‘zbekistondan Fransiyaga uran kabi strategik tovarlarni yetkazib berishning siyosiy va logistik jihatlari muhokama qilindi. Umarovaning ta’kidlashicha, Ozarbayjonning pozitsiyasi va geosiyosiy keskinlik bilan bog‘liq cheklovlarga qaramay, Rossiya orqali yetkazib berish davom etmoqda, chunki temir yo‘l aloqasi hamon faoliyat yuritmoqda. Uning nutqida O‘zbekiston kabi kichik davlatlar nafaqat tashqi ta’sir obyektlari, balki logistika strategiyasining mustaqil tashabbuskorlari va faol ishtirokchilari bo‘lishi mumkinligi haqidagi fikr muhim o‘rin egalladi.   Suhbat yakunida Nargiza Umarova transport siyosatidagi zamonaviy raqobat an’anaviy infratuzilma tushunchasidan ancha kengayganini – u raqamlashtirish, tariflarni muvofiqlashrish, ekologik jihatlar va siyosiy barqarorlikni o‘z ichiga olishini ta’kidladi. Barqaror, ko‘p variantli logistika aloqalarini shakllantirish Markaziy Osiyo uchun ustuvor vazifaga aylanmoqda. Mintaqa mamlakatlarining o‘z tranzit holatini strategik ustunlikka aylantira olishi ularning hamjihatlikda harakat qilish qobiliyatiga bog‘liq.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Xalq deputatlari Samarqand shahar kengashi va shahar hokimligining “Samarqand” gazetasida e’lon qilingan maqolada IXTI tashrif buyuruvchi kichik tadqiqotchi Eshwin Raguraman Samarqandga qilgan tashrifi davomida Yangi O‘zbekistonning sayyohlik salohiyati va mehmonlarga yaratilgan imkoniyatlarini bevosita o‘rganib kelganini ta’kidlaydi. U shahar markazidagi tarixiy yodgorliklar – Registon majmuasi, Gur-Emir maqbarasi va Shohi Zinda majmuasi kabi noyob obidalarning restavratsiya va infratuzilma jihozlash jarayonlarini mahalliy mutaxassislar bilan yaqindan o‘rganganini qayd etadi.   Raguraman, shuningdek, Samarqandning zamonaviy mehmonxonalar tarmog‘i, avtobus va poyezd qatnovlari, shuningdek, madaniy tadbirlar orqali xalqaro sayyohlar uchun jozibali va qulay muhit yaratilayotganini ta’kidlaydi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

IXTI Osiyo-Tinch okeani mintaqasini o‘rganish markazi rahbari Abbos Boboxonov Kun.uz’ga bergan intervyusida Londondagi AQSh va Xitoy o‘rtasidagi tarif muzokaralarining ahamiyatini ta’kidladi. Unga ko‘ra, muzokaralarda ishtirok etgan vakillar tarkibi ularning AQSh uchun nafaqat iqtisodiy, balki siyosiy ustuvorlik darajasini ham ko‘rsatib, masalaning qanchalik strategik muhim ekanini ochiq visol etdi.   Boboxonov shuningdek, hozirgi kunda Xitoy va AQSH o‘rtasida amalda saqlanib qolayotgan boj tariflari va savdo munosabatlari haqida o‘z fikrlarini bildirdi. U ma’lum qilishicha, London “ramkaviy kelishuv” esa ikki iqtisodiyot orasidagi to‘sqinlikni kamaytirib, bozor ishonchini tiklashga xizmat qilishi kutilmoqda.   Muzokaralar jarayonida Xitoyning nodir metallari ahamiyati masalasi alohida muhokama mavzusiga aylandi. Boboxonov ta’kidlashicha, bu metallarsiz AQSH mudofaa va yuqori texnologiyalar sohasidagi yirik loyihalar deyarli to‘xtab qoladi, chunki zamonaviy radar tizimlari, elektromobil batareyalari hamda turli sanoat jarayonlari aynan shu xom ashyoga bog‘liq. Shu sababli Pekin eksportni vaqtincha to‘xtatsa, global ta’minot zanjirida keskin uzilishlar yuzaga kelishi ehtimoli mavjud.   Intervyuda mutaxassis Donald Trampning tarif siyosatiga ham to‘xtaldi va uning ichki muammolarini ko‘rsatib berdi. Uning fikricha, mamlakat ichida yuqori tariflar ichki iste’molchilarga va eksportyor korxonalarga bosim o‘tkazib, narxlar inflyatsiyasini tezlashtirdi hamda ayrim strategik sektorlarda xom ashyo tanqisligiga sabab bo‘ldi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Nargiza Umarova Paradigma.uz’ga bergan intervyusida jahondagi turli to‘qnashuvlar va mojarolar O‘zbekistonning transport yo‘llariga sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatayotganini ta’kidlaydi. Unga ko‘ra, ayniqsa, Rossiyaning Ukrainaga qarshi harbiy harakatlari, Yaqin Sharqdagi nizolar hamda Afg‘onistondagi vaziyat mintaqaviy logistika tarmoqlarini qayta ko‘rib chiqishga majbur etmoqda. Bu omillar nafaqat tranzit oqimlarining yo‘naltirilishiga, balki yangi transport yo‘laklarining jadal rivojlanishiga ham zamin yaratmoqda.   Umarovaning fikricha, urushlardan kelib chiqadigan xavfsizlik tahdidlari va moliyaviy tavakkalchiliklar tranzit marshrutlarining barqarorligiga bevosita ta’sir qilmoqda. Rossiya va Ukrainadagi mojarolar tufayli shimoliy yo‘nalishdagi yuk tashish shov-ingli bo‘lib qoldi, bu esa O‘zbekistonni muqobil yo‘llarni izlashga majbur qildi. Natijada, Markaziy Osiyo davlatlari orasida Afg‘oniston orqali Janubiy yo‘nalishlarni rivojlantirish g‘oyalari kuchaydi. Xususan, Kabul va Kandahar orqali o‘tuvchi temir yo‘l loyihalariga alohida e’tibor qaratilmoqda.   Intervyuda Nargiza Umarova, shuningdek, Yaqin Sharqdagi notinchliklar sababli dengiz orqali tranzit yo‘nalishlariga qiziqish ortayotganini qayd etadi. Sharqiy va G‘arbiy bo‘g‘inlar orasida tranzit mablag‘lari qayta yo‘naltirilayotgan bir paytda, Afg‘oniston va Turkiya orqali O‘zbekistonni xalqaro logistika xaritasida yanada muhimroq o‘ringa qo‘yish imkoniyati paydo bo‘lmoqda. Unga ko‘ra, bunday sharoitda mamlakatlarni ta’sirchan tashqi siyosat olib borishga, logistika strategiyalarini optimallashtirishga, hamda barqaror tranzit infratuzilmasini yaratishga chaqiradi.   Umarova urushlarning mintaqaviy hamkorlik formatlariga ham ta’sirini tahlil qilib, O‘zbekistonning transport koridorlarini diversifikatsiya qilish yo‘lida yangi hamkorliklardagi imkoniyatlarni ko‘rib chiqishni tavsiya qiladi. Masalan, Afg‘oniston hududidagi barqarorlik bozorahida O‘zbekiston Prezidenti tomonidan ilgari surilgan «Qobul yo‘lagi» loyihasining ahamiyati ortib bormoqda. Shu bilan birga, Turkiya va Eron bilan hamkorlikda yangi intermodal terminallar va logistika markazlarini barpo etish zarurligini ta’kidlaydi, chunki ular yo‘nalishlarni yanada xavfsiz va samarali qilishga xizmat qiladi.   Intervyu yakunida Nargiza Umarova urushlarning salbiy oqibatlarini bartaraf etish uchun Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasida mustahkam integratsiya va raqamli infratuzilma rivojini kuchaytirish zarurligini qayd etadi. Unga ko‘ra, yechim sifatida nafaqat yangi yo‘laklar ochish, balki mavjud yo‘llarni texnologik jihatdan yangilash, bojxona jarayonlarini soddalashtirish va tranzit shartnomalarini qayta ko‘rib chiqish muhimdir. Shu yo‘l bilan O‘zbekiston mintaqaviy logistika tizimidagi o‘rnini yanada mustahkamlay oladi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

IXTI yetakchi ilmiy xodimi Odilbek Manabov “O‘zbekiston 24” telekanalining “Xalqaro nigoh” ko‘rsatuvida ishtirok etib, O‘zbekistonning Italiya bilan strategik sherikligini rivojlantirishning dolzarb jihatlari haqida batafsil fikr bildirdi. Suhbat davomida Manabov so‘nggi yillarda ikki davlat o‘rtasidagi hamkorlik ham siyosiy, ham iqtisodiy sohalarda sezilarli darajada kengaygani va chuqurlashganini ta’kidladi.   Mutaxassisning qayd etishicha, o‘tgan yil davomida aynan Italiya Yevropa Ittifoqidan O‘zbekistonga eng ko‘p sayyoh tashrif buyurgan mamlakat bo‘ldi. Uning tushuntirishicha, buning sababi nafaqat to‘g‘ridan-to‘g‘ri aviaqatnovlar, balki o‘zbek madaniy-tarixiy merosining italiyalik ziyoratchilar orasida tobora ommalashib borayotgani bilan ham bog‘liq.   Shuningdek, Prezident Shavkat Mirziyoyevning Italiya Bosh vaziri Jorja Meloni bilan Samarqandda o‘tkazgan uchrashuvi tahlil qilindi. Manabovning ta’kidlashicha, muzokaralar yakunida investitsiyalar, turizm, ekologiya va ta’lim sohalarida bir qator muhim kelishuvlar imzolandi. Tomonlarning barqaror rivojlanish ustuvorliklariga mos keladigan suv resurslarini saqlash va cho‘llanishga qarshi kurashga qaratilgan qo‘shma ekologik loyihalarni rivojlantirish niyati alohida qayd etildi.   Ta’lim sohasida akademik almashinuv dasturlarini kengaytirish bo‘yicha kelishuvga erishildi – Italiya universitetlari o‘zbekistonlik talabalar va aspirantlar uchun qo‘shimcha grantlar ajratadi, O‘zbekiston oliy o‘quv yurtlari esa o‘qituvchilar almashinuvi va amaliyot o‘tashni qo‘llab-quvvatlaydi.   Uning so‘zlariga ko‘ra, imzolangan bitimlarning kelgusi oylarda samarali amalga oshirilishi iqtisodiy o‘sishni mustahkamlashga, mamlakatning investitsiyaviy jozibadorligini oshirishga hamda ta’lim va madaniy almashinuvlar orqali yoshlar uchun imkoniyatlarni kengaytirishga xizmat qiladi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Paradigma.uz platformasida eʼlon qilingan navbatdagi intervyuda XXI asrning 20-yillarida ketma-ket boshlangan mintaqaviy urushlar fonida Kashmir mojarosining yana kuchayishi ehtimoli muhokama qilindi. Dastlab Rossiya va Ukraina oʻrtasidagi keng koʻlamli urush, undan soʻng esa Isroil va Gʻazo oraligʻida boshlangan ziddiyatlar xalqaro xavfsizlik arxitekturasini jiddiy sinovga qoʻygan edi.   Endilikda esa, deyarli bir asrga yaqin vaqt mobaynida hal etilmay kelinayotgan Kashmir muammosi yana global siyosat diqqat markaziga chiqmoqda. Intervyuda IXTI ekspertlari Islomxon Gafarov va Hamza Boltayev oʻz qarashlari bilan ishtirok etdilar.   Islomxon Gafarov intervyu davomida: “Bugun dunyoda koʻp narsa huquq bilan emas, kuch bilan hal boʻlayapti. Demokratik blok esa, bu borada Hindiston tomonda”, — deya oʻz munosabatini bildirdi.   Hamza Boltayev esa mintaqadagi kuchlar nisbatini, harbiy va iqtisodiy omillarni hisobga olgan holda, Janubiy Osiyoda boshlangan har qanday qurolli mojaro Markaziy Osiyo xavfsizligiga bevosita tahdid solishini urgʻuladi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.