“O‘zA” axborot agentligiga bergan intervyusida Hamza Boltaev O‘zbekistonning Afg‘oniston barqarorligi va taraqqiyotiga doir tashabbuslarini sharhlaydi. U, avvalo, BMT Bosh Assambleyasining 80-sessiyasida Prezident nutqida ko‘tarilgan masalalarni kontekst sifatida olib, “Termiz muloqoti”ning mintaqaviy ishonch va hamkorlik me’yorlarini kuchaytirishdagi ahamiyatini urg‘ulaydi: muzokaralar uchun neytral platforma, xavfsizlik kun tartibini iqtisodiy kun tartibi bilan bog‘lash, hamda qo‘shnilar o‘rtasida pragmatik aloqalarni yo‘lga qo‘yish.   Boltaev iqtisodiy va infratuzilma loyihalari bo‘yicha, xususan, Termiz–Mozori-Sharif–Kobul–Peshovar temir yo‘li konsepsiyasini asosiy loyiha sifatida ta’kidlaydi. Uning fikricha, ushbu yo‘lak Afg‘onistonning tranzit salohiyatini ishga solib, mintaqaviy savdo, logistika va bandlikni jonlantiradi; shu bilan birga, xalqaro hamjamiyatga “iqtisodiy integratsiya – xavfsizlikning eng barqaror mexanizmi” ekanini ko‘rsatadi.   Shu nuqtai nazardan, u O‘zbekiston tashabbuslarining amaliy qiymatini uch yo‘nalishda jamlaydi: (1) muhokama va muvofiqlashtirish uchun doimiy maydon yaratish (“Termiz muloqoti”), (2) infratuzilma orqali Afg‘onistonni mintaqaviy zanjirlarga ulash (temir yo‘l va logistika tugunlari), (3) ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlashuvga xizmat qiladigan investitsion loyihalar. Intervyu yakunida Boltaev bu yondashuv xalqaro tan olinish va xavfsizlik masalalarini ideologik bahsdan ko‘ra amaliy hamkorlik va manfaatlar uyg‘unligi orqali yechishga qaratilganini qayd etadi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

IXTI yetakchi ilmiy xodimi Aziza Muxammedova tomonidan Farhana Qazi va Halima Nasiri bilan hammualliflikda tayyorlangan maqola Afg‘onistonni barqarorlashtirish yo‘llariga yangicha va tizimli nuqtai nazarni taqdim etadi.   Mualliflar mamlakat kelajagi uchun uch asosiy omilni — ta’lim, mintaqaviy infratuzilmaviy bog‘liqlik va islomiy legitimlikni ajratib ko‘rsatadilar.Tadqiqotda ayollarning ta’lim olish huquqini tiklash, mintaqaviy transport va savdo yo‘laklarini rivojlantirish (jumladan, Transafg‘on temiryo‘li), shuningdek, islom  olimlarining qarorlari va fatvolari orqali islohotlarga diniy va madaniy asos berish zarurligi alohida ta’kidlanadi. Mualliflarning fikricha, aynan shu uch tayanch uyg‘unligi Afg‘onistonni cho‘zilib ketgan inqirozdan chiqarib, uni barqaror tinchlik va farovonlik sari yo‘naltirishi mumkin.   Maqolada qayd etilishicha, agar ta’lim tashabbuslarini institutsionallashtirish, uzoq muddatli moliyalashtirish va tizimli monitoring amalga oshirilmasa, mamlakat radikallashuv va izolyatsiya xavfiga yuz tutadi. Aksincha, taklif etilgan chora-tadbirlar izchil amalga oshirilsa, Afg‘oniston beqarorlik manbaidan emas, balki Markaziy va Janubiy Osiyoni bog‘lovchi muhim ko‘prikka aylanishi mumkin.   Maqolani Daily Islamabad Post veb-saytida o‘qing   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

O‘zbekistondagi Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti direktori o‘rinbosari Odil Gafarov Yevroosiyo tizimshunoslik tadqiqotlari uyushmasiga (Eurasian System Science Research Association, ESSRA) bergan keng qamrovli suhbatida Markaziy Osiyoning global geosiyosiy maydondagi o‘zgaruvchan rolini har tomonlama tahlil qildi. O‘zbekiston, Xitoy va Amerika Qo‘shma Shtatlari bo‘ylab o‘tgan ilmiy va kasbiy yo‘li haqida fikr yuritar ekan, Gafarov janoblari bu tajribalar mintaqadagi ko‘p qirrali diplomatiya, ichki boshqaruv an’analari va strategik sheriklik, ayniqsa Xitoy bilan aloqalar haqidagi teran tushunchalarini qanday shakllantirganini tushuntirdi.   U Markaziy Osiyo davlatlarini buyuk davlatlar o‘rtasidagi sust ishtirokchilardek tasvirlashga qarshi chiqdi va aksincha, ularni Rossiya, Xitoy, AQSH, Yevropa va yuksalayotgan o‘rta davlatlar o‘rtasidagi munosabatlarni faol muvozanatlashtiruvchi strategik epchil subyektlar sifatida ko‘rsatdi. Buni Xitoyning xavfsizlik va infratuzilma loyihalariga kiritgan sarmoyasidan tortib Hindistonning axborot texnologiyalari sohasini qo‘llab-quvvatlashigacha bo‘lgan misollar bilan ko‘rsatib, Toshkent va uning qo‘shnilari suverenitetni himoya qilish va taraqqiyotni rag‘batlantirish uchun ongli ravishda xilma-xil hamkorlar tarmog‘ini yaratayotganini ta’kidladi.   Suhbatning katta qismi Xitoy-Markaziy Osiyo munosabatlariga bag‘ishlandi. Mutaxassisning ta’kidlashicha, geografik yaqinlik, iqtisodiy pragmatizm va texnologik imkoniyatlar Xitoy bilan hamkorlikni, ayniqsa, qayta tiklanadigan energiya, raqamli innovatsiyalar va infratuzilmani modernizatsiya qilish kabi sohalarda strategik zaruratga aylantiradi. Shu bilan birga, u Xitoy va Markaziy Osiyo manfaatdor tomonlari o‘rtasida saqlanib qolayotgan “bilim bo‘shliqlari” va madaniy begonalashuvni ta’kidlab, uzoq muddatli o‘zaro tushunishni ta’minlash uchun xalqlar o‘rtasida chuqurroq almashinuvlar, ilmiy hamkorlik va til o‘rganishga chaqirdi.   Shuningdek, ichki boshqaruv salohiyati, suv xavfsizligi va iqlim barqarorligi masalalari muhokama qilindi. U Markaziy Osiyoning ko‘p asrlik boshqaruv an’analariga asoslangan va zamonaviy ta’lim tizimlari bilan mustahkamlangan davlat institutlarining bardoshliligini qayd etdi. Shu bilan birga, u Afg‘onistondagi Kashtapa kanali loyihasi, iqlim o‘zgarishi tufayli suv tanqisligi va eskirgan energetika infratuzilmasi kabi muammolar kuchayib borayotgani haqida ogohlantirdi, kelajakdagi inqirozlarning oldini olish uchun texnologik yordam, mintaqaviy hamkorlik va barqaror rivojlanish bo‘yicha sheriklik zarurligini ta’kidladi.   Yakunida, Odil Gafarov Markaziy Osiyoning ko‘p qutbli dunyodagi strategik mustaqilligini yana bir bor tasdiqladi, mintaqaning kelajagi pragmatik, ko‘p qirrali diplomatiya hamda yirik va o‘rta davlatlar bilan faol hamkorlikda ekanligini uqtirdi. Uning suhbati Markaziy Osiyo davlatlari qanday qilib “ko‘zga ko‘rinmas” ishtirokchilardan Yevroosiyoning geosiyosiy va iqtisodiy tartibini shakllantiruvchilarga aylanib borayotgani haqida noyob ichki nuqtai nazarni taqdim etdi.   Intervyuni ESSRA saytida o‘qing   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Professor Azamat Seitov China News bilan suhbatida Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHHT) dunyodagi eng muhim ko‘p tomonlama mexanizmlardan biriga aylanganini ta’kidladi. U SHHTning kuchi nafaqat dunyo aholisining qariyb yarmini va 20 trillion AQSH dollaridan ortiq yalpi ichki mahsulotni qamrab olishida, balki global beqarorlik kuchayib borayotgan davrda barqarorlashtiruvchi rol o‘ynashida ekanligini alohida qayd etdi. Ishonch, o‘zaro hurmat va kelishuvga asoslangan “Shanxay ruhi” tamoyillariga tayanib, SHHT a’zo davlatlar o‘rtasida hamjihatlikni mustahkamlash va to‘siqlarni bartaraf etish uchun noyob platformaga aylandi.   Professor Seitov SHHTning siyosiy, iqtisodiy va madaniy sohalardagi institutsional asoslari va muvofiqlashtirish mexanizmlari uning barqarorligini va ishonchliligini ta’minlayotganini alohida ta’kidladi. Tashkilot asta-sekin savdo, energetika, madaniyat, o‘zaro bog‘liqlik va “yashil” rivojlanishni qamrab olgan ko‘p funksiyali tuzilmaga aylanmoqda. Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘li kabi loyihalar bu o‘zgarishning yaqqol namunasi bo‘lib, iqtisodiy jonlanish va chuqur ijtimoiy integratsiyani ta’minlash bilan birga, mintaqaning uzoq muddatli o‘zaro bog‘liqlik va infratuzilmani rivojlantirish strategiyasini ilgari surmoqda.   Kelajakka nazar tashlab, u SHHTning bo‘lajak sammitlari institutsional to‘siqlarni bartaraf etish va mintaqaviy loyihalar shaffofligini oshirish uchun muhim imkoniyat ekanligini ta’kidladi. A’zo davlatlar hamkorlik kun tartibini, ayniqsa raqamli iqtisodiyot, energetika va “yashil” texnologiyalar kabi yangi yo‘nalishlarda kengaytirishda davom etishiga ishonch bildirdi. Uning fikricha, Markaziy Osiyo uchun SHHT barqarorlikning ishonchli tayanchi va samarali hamkorlik maydoni bo‘lib, mintaqani barqaror rivojlanish va yanada chuqurroq integratsiyaning yangi bosqichiga olib chiqadi.   Suhbatni China News saytida o‘qing   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

IXTI Osiyo-Tinch okeani tadqiqotlari markazi rahbari Abbos Boboxonov “Studiya 24” teleko‘rsatuvida ishtirok etib, global xalqaro munosabatlar tizimining o‘zgarishi sharoitida Shanxay hamkorlik tashkilotining (SHHT) ahamiyati va uning Markaziy Osiyodagi vaziyatga ta’siri haqida batafsil mulohaza yuritdi.   Suhbat davomida mutaxassis SHHT so‘nggi yigirma yil ichida Yevroosiyoning yirik davlatlarini birlashtirgan va ko‘p qutbli dunyo tartibini shakllantirishga tobora ko‘proq ta’sir ko‘rsatayotgan nufuzli xalqaro maydonga aylanganini ta’kidladi. Uning aytishicha, tashkilot nafaqat ishonch va xavfsizlikni mustahkamlashga hissa qo‘shmoqda, balki iqtisodiy va gumanitar hamkorlik markazi sifatida ham faol rivojlanmoqda.   SHHTning makonga oid va siyosiy o‘lchovining markaziy qismi bo‘lgan Markaziy Osiyoning roliga alohida e’tibor qaratildi. Shu nuqtai nazardan, tashkilot platformasi mintaqaviy barqarorlikni mustahkamlash, transport va energetika aloqalarini rivojlantirish, shuningdek, iqtisodiy o‘sish uchun yangi imkoniyatlar yaratishga qanday hissa qo‘shishi muhokama qilindi.   Mutaxassis O‘zbekistonning SHHT sammitlari va majlislarida muntazam ravishda ilgari surilayotgan tashabbuslariga alohida to‘xtalib o‘tdi. U Toshkent iqtisodiy hamkorlikni chuqurlashtirish, barqaror transport yo‘laklarini shakllantirish, “yashil” energetikani rivojlantirish, shuningdek, madaniy-gumanitar almashinuvni kengaytirish g‘oyalarini ilgari surayotganini qayd etdi. Ushbu tashabbuslar mamlakatning xalqaro munosabatlarning konstruktiv va faol ishtirokchisi sifatidagi strategik qarashlarini aks ettiradi.   Yakunida O‘zbekistonning SHHTdagi ishtiroki uning mintaqaviy xavfsizlik va barqaror taraqqiyotni ta’minlashdagi o‘rnini mustahkamlashi, shuningdek, mamlakatning adolatli va muvozanatli global tizimni shakllantirishga hissa qo‘shishga tayyorligini namoyon etishi ta’kidlandi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Yevropa xavfsizlik tadqiqotlari markazining Yevropa Ittifoqi-Markaziy Osiyo monitoringi tashabbusi “A Chat in the Yurt” nomli podkast seriyasining yangi sonini e’lon qildi. Unda IXTI katta ilmiy xodimi professor Timur Dadabayev ishtirok etdi.   Mezbonlar bilan keng qamrovli suhbatda prof. Dadabayev Markaziy Osiyo mintaqaviy o‘ziga xosligining rivojlanishini tahlil qildi. U mintaqaning Sharqiy Yevropa, Rossiya yoki Janubiy Osiyodan farqli ravishda o‘ziga xos yo‘ldan borayotganini, ayni paytda ko‘plab mahalliy va tashqi ta’sirlarga ochiq bo‘lgan inklyuziv xususiyatini saqlab qolayotganini ta’kidladi. Uning fikricha, bu moslashuvchanlik Markaziy Osiyo davlatlariga ham o‘z sovet o‘tmishini tan olish, ham Turkiya, Xitoy, Yevropa va Rossiya kabi turli hamkorlar bilan samarali munosabatlar o‘rnatish imkonini bermoqda.   Suhbatda Markaziy Osiyo va Yevropa mintaqaviy o‘ziga xosliklari o‘rtasidagi farqlar, ularning har birini shakllantirgan o‘ziga xos tarixiy va madaniy yo‘nalishlar ham muhokama qilindi. Prof. Dadabayev yoshlarning qarashlari haqida qimmatli fikrlar bildirdi. U mintaqaviy o‘ziga xoslik mintaqa ichida tarqoq ko‘rinsa-da, ko‘pincha tashqaridan qaraganda yaqqolroq namoyon bo‘lishini ta’kidladi.   Ushbu dinamikani yoritish orqali podkast tez o‘zgarayotgan global manzarada mintaqaning o‘rni haqidagi davom etayotgan munozaralarga hissa qo‘shadi. Bu esa uni olimlar, siyosatchilar va talabalar uchun qimmatli manbaga aylantiradi.   Podkastni Soundcloudda tinglang   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.