Abbos Boboxonov “O‘zA” axborot agentligiga bergan intervyusida YUNESKOning ta’lim, fan, madaniyat va axborot yo‘nalishlaridagi global hamkorlikni kuchaytirishdagi o‘rnini, O‘zbekiston bilan hamkorlikning esa mazmun va ko‘lam jihatidan izchil kengayayotganini ta’kidladi. Unga ko‘ra, mamlakatimiz 1993 yildan beri YUNESKO a’zosi sifatida boy tarixiy-madaniy merosni asrash, qayta tiklash va jahon hamjamiyatiga tanitishda ushbu tuzilma bilan samarali ishlamoqda. O‘zbekistonning Ichan qal’a, Buxoro va Shahrisabz tarixiy markazlari, “Samarqand — madaniyatlar chorrahasi”, G‘arbiy Tyanshan, Buyuk Ipak yo‘lining Zarafshon–Qoraqum yo‘lagi hamda Turon cho‘li kabi 7 manzili Jahon merosi ro‘yxatiga kiritilgani, shuningdek, Shoshmaqom, Boysun madaniyati, katta ashula, askiya, palov, Navro‘z va boshqa unsurlarni qamrab olgan 16 ta nomoddiy meros elementi xalqaro miqyosda e’tirof etilgani buning yaqqol dalilidir.   Intervyuda YUNESKO bilan innovatsion hamkorlik ham alohida ko‘rsatib o‘tildi: pandemiyadan so‘ng Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Innovatsion rivojlanish agentligi bilan birgalikda ilmiy-tadqiqot va innovatsiyalarni xaritalash bo‘yicha hujjatlar tayyorlanib, tashkilotning elektron platformasida saqlanmoqda; besh viloyatda universitetlar salohiyati o‘rganilib, ilmiy-innovatsion texnologiyalar yo‘nalishida tadqiqotlar olib borilmoqda. Bu tashabbuslar milliy ilm-fan ekotizimini kuchaytirish, xalqaro ilmiy almashuvni jadallashtirishga xizmat qilmoqda.   Boboxonov 2023 yil noyabrda Parijda qabul qilingan, YUNESKO Bosh konferensiyasining 43-sessiyasini 2025 yil 30 oktyabr – 13 noyabr kunlari Samarqandda o‘tkazish to‘g‘risidagi tarixiy qarorning ahamiyatini ham yoritdi. 194 davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlangan bu tashabbus YUNESKOning so‘nggi 40 yilda ilk bor Fransiyadan tashqarida sessiya o‘tkazishi, O‘zbekistonning samarali diplomatiyasi va madaniy-ma’rifiy taraqqiyotiga berilgan yuksak baho sifatida talqin qilindi. Samarqand — qadimiy sivilizatsiyalar chorrahasi — mezbonlik qiladigan mazkur anjuman mintaqada madaniy muloqot, o‘zaro anglashuv va barqaror rivojlanish kun tartibini yanada boyitib, O‘zbekistonning xalqaro nufuzini mustahkamlashi kutilmoqda.   To‘liq intervyuni UzA veb-saytida o‘qing   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Azamat Seitov Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi davlat rahbarlarining Dushanbedagi sammiti arafasida Gazeta.uz nashriga sharh berdi. Uning baholash markazida MDH tashkil etilganidan so‘ng o‘ttiz yil o‘tgach, uning hozirgi roli va birlashma rivojlanishining ehtimoliy yo‘nalishlari turadi.   Mutaxassisning ta’kidlashicha, MDH “mavjudligining ma’nosi” haqidagi savolning qo‘yilishi chuqur muammoni aks ettiradi: so‘nggi yillarda tashkilotning amaliy faolligi pasayib, o‘zaro aloqalarning bir qismi boshqa formatlar, xususan, SHHTga o‘tdi. MDHda qarorlarning institutsional “zichligi” ham kamaydi – sammitlar hujjatlari asosan tavsiya xususiyatiga ega bo‘lib, bu ko‘p tomonlama kun tartibi imkoniyatlarini cheklaydi.   Shu bilan birga, Seitov ta’kidlaydiki, MDH postsovet hududidagi bir qator davlatlar uchun, ayniqsa, xalqaro beqarorlik kuchaygan sharoitda, zarur muloqot maydoni bo‘lib qolmoqda. Uning fikricha, tashkilot mavjudligining ma’nosi endi avvalgi aloqalarni tiklash emas, balki amaliy yo‘naltirilgan muloqotni yo‘lga qo‘yish va aniq mintaqaviy tashabbuslarni ishga tushirishdir. Bu o‘rinda gap transport-logistika aloqalarini mustahkamlash, bozorlarni diversifikatsiya qilish, madaniy-gumanitar almashinuvni kengaytirish va zamonaviy tahdidlarga bardoshlilikni oshirishga qaratilgan loyihalar haqida bormoqda.   Sharhning asosiy g‘oyasi – MDHning sinergiya salohiyati yuqori bo‘lgan yo‘nalishlarga e’tibor qaratish orqali “yangi o‘rin”ni egallash zarurati. Amaliy yechim sifatida mutaxassis “modulli dasturlar”ga o‘tishni taklif qiladi. Bunda mamlakatlar o‘z milliy manfaatlari va resurs imkoniyatlariga mos keladigan loyihalarga tanlab qo‘shilishlari mumkin bo‘ladi. Bunday yondashuv, Seitovning fikricha, tuzilmaning moslashuvchanligini saqlab qolish va hamkorlik samaradorligini oshirish imkonini beradi.   Bugungi kunda ko‘p jihatdan iqtisodiy sohada yotgan O‘zbekiston manfaatlariga alohida e’tibor qaratilgan. MDH mexanizmlari orqali raqamli hamkorlik, standartlarni uyg‘unlashtirish, qo‘shma amaliy loyihalar va eng yaxshi boshqaruv tajribalarini almashish bo‘yicha tashabbuslarni ilgari surish mumkin. Hamdo‘stlikni qayta shakllantirish va o‘lchanadigan natijalarga e’tibor qaratish sharti bilan u o‘rta muddatli istiqbolda yanada tor yo‘naltirilgan va samarali amaliy mintaqaviy hamkorlik platformasiga aylanishi mumkin.   Gazeta.uz’da o‘qing   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

“O‘zA” axborot agentligiga bergan intervyusida Hamza Boltaev O‘zbekistonning Afg‘oniston barqarorligi va taraqqiyotiga doir tashabbuslarini sharhlaydi. U, avvalo, BMT Bosh Assambleyasining 80-sessiyasida Prezident nutqida ko‘tarilgan masalalarni kontekst sifatida olib, “Termiz muloqoti”ning mintaqaviy ishonch va hamkorlik me’yorlarini kuchaytirishdagi ahamiyatini urg‘ulaydi: muzokaralar uchun neytral platforma, xavfsizlik kun tartibini iqtisodiy kun tartibi bilan bog‘lash, hamda qo‘shnilar o‘rtasida pragmatik aloqalarni yo‘lga qo‘yish.   Boltaev iqtisodiy va infratuzilma loyihalari bo‘yicha, xususan, Termiz–Mozori-Sharif–Kobul–Peshovar temir yo‘li konsepsiyasini asosiy loyiha sifatida ta’kidlaydi. Uning fikricha, ushbu yo‘lak Afg‘onistonning tranzit salohiyatini ishga solib, mintaqaviy savdo, logistika va bandlikni jonlantiradi; shu bilan birga, xalqaro hamjamiyatga “iqtisodiy integratsiya – xavfsizlikning eng barqaror mexanizmi” ekanini ko‘rsatadi.   Shu nuqtai nazardan, u O‘zbekiston tashabbuslarining amaliy qiymatini uch yo‘nalishda jamlaydi: (1) muhokama va muvofiqlashtirish uchun doimiy maydon yaratish (“Termiz muloqoti”), (2) infratuzilma orqali Afg‘onistonni mintaqaviy zanjirlarga ulash (temir yo‘l va logistika tugunlari), (3) ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlashuvga xizmat qiladigan investitsion loyihalar. Intervyu yakunida Boltaev bu yondashuv xalqaro tan olinish va xavfsizlik masalalarini ideologik bahsdan ko‘ra amaliy hamkorlik va manfaatlar uyg‘unligi orqali yechishga qaratilganini qayd etadi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

IXTI yetakchi ilmiy xodimi Aziza Muxammedova tomonidan Farhana Qazi va Halima Nasiri bilan hammualliflikda tayyorlangan maqola Afg‘onistonni barqarorlashtirish yo‘llariga yangicha va tizimli nuqtai nazarni taqdim etadi.   Mualliflar mamlakat kelajagi uchun uch asosiy omilni — ta’lim, mintaqaviy infratuzilmaviy bog‘liqlik va islomiy legitimlikni ajratib ko‘rsatadilar.Tadqiqotda ayollarning ta’lim olish huquqini tiklash, mintaqaviy transport va savdo yo‘laklarini rivojlantirish (jumladan, Transafg‘on temiryo‘li), shuningdek, islom  olimlarining qarorlari va fatvolari orqali islohotlarga diniy va madaniy asos berish zarurligi alohida ta’kidlanadi. Mualliflarning fikricha, aynan shu uch tayanch uyg‘unligi Afg‘onistonni cho‘zilib ketgan inqirozdan chiqarib, uni barqaror tinchlik va farovonlik sari yo‘naltirishi mumkin.   Maqolada qayd etilishicha, agar ta’lim tashabbuslarini institutsionallashtirish, uzoq muddatli moliyalashtirish va tizimli monitoring amalga oshirilmasa, mamlakat radikallashuv va izolyatsiya xavfiga yuz tutadi. Aksincha, taklif etilgan chora-tadbirlar izchil amalga oshirilsa, Afg‘oniston beqarorlik manbaidan emas, balki Markaziy va Janubiy Osiyoni bog‘lovchi muhim ko‘prikka aylanishi mumkin.   Maqolani Daily Islamabad Post veb-saytida o‘qing   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

O‘zbekistondagi Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti direktori o‘rinbosari Odil Gafarov Yevroosiyo tizimshunoslik tadqiqotlari uyushmasiga (Eurasian System Science Research Association, ESSRA) bergan keng qamrovli suhbatida Markaziy Osiyoning global geosiyosiy maydondagi o‘zgaruvchan rolini har tomonlama tahlil qildi. O‘zbekiston, Xitoy va Amerika Qo‘shma Shtatlari bo‘ylab o‘tgan ilmiy va kasbiy yo‘li haqida fikr yuritar ekan, Gafarov janoblari bu tajribalar mintaqadagi ko‘p qirrali diplomatiya, ichki boshqaruv an’analari va strategik sheriklik, ayniqsa Xitoy bilan aloqalar haqidagi teran tushunchalarini qanday shakllantirganini tushuntirdi.   U Markaziy Osiyo davlatlarini buyuk davlatlar o‘rtasidagi sust ishtirokchilardek tasvirlashga qarshi chiqdi va aksincha, ularni Rossiya, Xitoy, AQSH, Yevropa va yuksalayotgan o‘rta davlatlar o‘rtasidagi munosabatlarni faol muvozanatlashtiruvchi strategik epchil subyektlar sifatida ko‘rsatdi. Buni Xitoyning xavfsizlik va infratuzilma loyihalariga kiritgan sarmoyasidan tortib Hindistonning axborot texnologiyalari sohasini qo‘llab-quvvatlashigacha bo‘lgan misollar bilan ko‘rsatib, Toshkent va uning qo‘shnilari suverenitetni himoya qilish va taraqqiyotni rag‘batlantirish uchun ongli ravishda xilma-xil hamkorlar tarmog‘ini yaratayotganini ta’kidladi.   Suhbatning katta qismi Xitoy-Markaziy Osiyo munosabatlariga bag‘ishlandi. Mutaxassisning ta’kidlashicha, geografik yaqinlik, iqtisodiy pragmatizm va texnologik imkoniyatlar Xitoy bilan hamkorlikni, ayniqsa, qayta tiklanadigan energiya, raqamli innovatsiyalar va infratuzilmani modernizatsiya qilish kabi sohalarda strategik zaruratga aylantiradi. Shu bilan birga, u Xitoy va Markaziy Osiyo manfaatdor tomonlari o‘rtasida saqlanib qolayotgan “bilim bo‘shliqlari” va madaniy begonalashuvni ta’kidlab, uzoq muddatli o‘zaro tushunishni ta’minlash uchun xalqlar o‘rtasida chuqurroq almashinuvlar, ilmiy hamkorlik va til o‘rganishga chaqirdi.   Shuningdek, ichki boshqaruv salohiyati, suv xavfsizligi va iqlim barqarorligi masalalari muhokama qilindi. U Markaziy Osiyoning ko‘p asrlik boshqaruv an’analariga asoslangan va zamonaviy ta’lim tizimlari bilan mustahkamlangan davlat institutlarining bardoshliligini qayd etdi. Shu bilan birga, u Afg‘onistondagi Kashtapa kanali loyihasi, iqlim o‘zgarishi tufayli suv tanqisligi va eskirgan energetika infratuzilmasi kabi muammolar kuchayib borayotgani haqida ogohlantirdi, kelajakdagi inqirozlarning oldini olish uchun texnologik yordam, mintaqaviy hamkorlik va barqaror rivojlanish bo‘yicha sheriklik zarurligini ta’kidladi.   Yakunida, Odil Gafarov Markaziy Osiyoning ko‘p qutbli dunyodagi strategik mustaqilligini yana bir bor tasdiqladi, mintaqaning kelajagi pragmatik, ko‘p qirrali diplomatiya hamda yirik va o‘rta davlatlar bilan faol hamkorlikda ekanligini uqtirdi. Uning suhbati Markaziy Osiyo davlatlari qanday qilib “ko‘zga ko‘rinmas” ishtirokchilardan Yevroosiyoning geosiyosiy va iqtisodiy tartibini shakllantiruvchilarga aylanib borayotgani haqida noyob ichki nuqtai nazarni taqdim etdi.   Intervyuni ESSRA saytida o‘qing   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Professor Azamat Seitov China News bilan suhbatida Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHHT) dunyodagi eng muhim ko‘p tomonlama mexanizmlardan biriga aylanganini ta’kidladi. U SHHTning kuchi nafaqat dunyo aholisining qariyb yarmini va 20 trillion AQSH dollaridan ortiq yalpi ichki mahsulotni qamrab olishida, balki global beqarorlik kuchayib borayotgan davrda barqarorlashtiruvchi rol o‘ynashida ekanligini alohida qayd etdi. Ishonch, o‘zaro hurmat va kelishuvga asoslangan “Shanxay ruhi” tamoyillariga tayanib, SHHT a’zo davlatlar o‘rtasida hamjihatlikni mustahkamlash va to‘siqlarni bartaraf etish uchun noyob platformaga aylandi.   Professor Seitov SHHTning siyosiy, iqtisodiy va madaniy sohalardagi institutsional asoslari va muvofiqlashtirish mexanizmlari uning barqarorligini va ishonchliligini ta’minlayotganini alohida ta’kidladi. Tashkilot asta-sekin savdo, energetika, madaniyat, o‘zaro bog‘liqlik va “yashil” rivojlanishni qamrab olgan ko‘p funksiyali tuzilmaga aylanmoqda. Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘li kabi loyihalar bu o‘zgarishning yaqqol namunasi bo‘lib, iqtisodiy jonlanish va chuqur ijtimoiy integratsiyani ta’minlash bilan birga, mintaqaning uzoq muddatli o‘zaro bog‘liqlik va infratuzilmani rivojlantirish strategiyasini ilgari surmoqda.   Kelajakka nazar tashlab, u SHHTning bo‘lajak sammitlari institutsional to‘siqlarni bartaraf etish va mintaqaviy loyihalar shaffofligini oshirish uchun muhim imkoniyat ekanligini ta’kidladi. A’zo davlatlar hamkorlik kun tartibini, ayniqsa raqamli iqtisodiyot, energetika va “yashil” texnologiyalar kabi yangi yo‘nalishlarda kengaytirishda davom etishiga ishonch bildirdi. Uning fikricha, Markaziy Osiyo uchun SHHT barqarorlikning ishonchli tayanchi va samarali hamkorlik maydoni bo‘lib, mintaqani barqaror rivojlanish va yanada chuqurroq integratsiyaning yangi bosqichiga olib chiqadi.   Suhbatni China News saytida o‘qing   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.