So‘nggi yillarda Xitoy Xalq Respublikasi Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan hamkorlikni izchil ravishda faollashtirmoqda. Bu, xususan, XXR Raisi Si Szinpin tashabbusi bilan yo‘lga qo‘yilgan “Xitoy – Markaziy Osiyo” davlat rahbarlari darajasidagi ko‘p tomonlama muloqot platformasida namoyon bo‘lmoqda. O‘zbekiston va XXR o‘rtasidagi chuqurlashib borayotgan ikki tomonlama hamkorlikning aniq natijalaridan biri 2024-yil 1-dekabrda imzolangan vizasiz rejimni joriy etish to‘g‘risidagi bitim bo‘ldi.   Erishilgan kelishuvlarga ko‘ra, 2025-yil 1-iyundan boshlab ikki davlat fuqarolari 30 kungacha bo‘lgan muddatga o‘zaro tashrif buyurishlarini viza rasmiylashtirishsiz amalga oshira oladilar. Bitimning belgilangan sanada kuchga kirishi ichki huquqiy va ma’muriy jarayonlarni yakunlash, idoralararo hamkorlik mexanizmlarini muvofiqlashtirish, shuningdek, infratuzilma va chegara nazorati tizimini texnik jihatdan tayyorlash zarurati bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, 1-iyun sanasi tanlanishi mavsumiy omil bilan izohlanishi mumkin – yoz oylarida an’anaviy ravishda sayyohlik va ishbilarmonlik oqimining o‘sishi kuzatiladi, bu esa bitimni qo‘llashni ayniqsa dolzarb qiladi.   Ta’kidlash joizki, bitimni imzolash va amalga oshirish nafaqat huquqiy-amaliy, balki muhim siyosiy ahamiyatga ham ega. U ikki davlat o‘rtasidagi o‘zaro ishonchning yuksak darajasi va strategik sheriklikni yanada mustahkamlashga intilishning ramzidir. Kirish tartibining soddalashtirilishi fuqarolik jamiyatlari, ta’lim muassasalari, madaniy va ilmiy almashinuvlar darajasidagi aloqalarni jadallashtirish, ya’ni davlatlararo munosabatlarni norasmiy, ammo barqaror gorizontal aloqalar bilan to‘ldiradigan xalq diplomatiyasini rivojlantirish uchun qo‘shimcha imkoniyatlar yaratadi.   Iqtisodiy jihatdan viza rejimining bekor qilinishi savdo, investitsiyalar, transport va logistika sohalaridagi hamkorlikni kengaytirish uchun qo‘shimcha rag‘bat bo‘lishi mumkin. Xitoy allaqachon O‘zbekistondagi xorijiy investorlar orasida yetakchi o‘rinni egallab, muhim infratuzilma loyihalarini, jumladan, “Bir makon – bir yo‘l” tashabbusi doirasidagi loyihalarni amalga oshirishda faol ishtirok etmoqda. Chegarani kesib o‘tish tartib-qoidalarining soddalashtirilishi ishbilarmonlik aloqalarini faollashtirish, delegatsiyalar almashish va ikki mamlakat tadbirkorlik doiralarining qo‘shma loyihalarda ishtirok etishi uchun qulay sharoit yaratadi.   Shunday qilib, O‘zbekiston va Xitoy o‘rtasidagi vizasiz rejim nafaqat vizani liberallashtirish sohasidagi amaliy qadam, balki siyosiy muloqot, iqtisodiy hamkorlik va insoniy aloqalarni mustahkamlashga qaratilgan vositadir. Uning amalga oshirilishi yaxshi qo‘shnichilik, strategik hamkorlik va o‘zaro manfaatdorlik ruhidagi ikki tomonlama aloqalarni har tomonlama rivojlantirish uchun yangi imkoniyatlar ochadi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

O‘zbekistonda diniy bag‘rikenglik, ayniqsa, mamlakatimiz aholisining ko‘p millatli va ko‘p konfessiyaliligi sharoitida davlat siyosati va ijtimoiy hayotning muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Mamlakatimizda davlat diniy tashkilotlardan ajratilgan bo‘lib, barcha diniy birlashmalar qonun oldida tengdir.   So‘nggi yillarda mamlakatda diniy sohani erkinlashtirish davom etmoqda. Jumladan, O‘zbekistonda Islom sivilizatsiyasi markazi va Imom Buxoriy nomidagi xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi tashkil etildi. Bu va boshqa chora-tadbirlar mamlakat obro‘sining oshishiga va diniy erkinlik sohasidagi taraqqiyotning e’tirof etilishiga ko‘maklashdi.   Bugungi kunda o‘zbek jamiyati diniy bag‘rikenglikning yuqori darajasi bilan tavsiflanadi. Turli konfessiya vakillari, jumladan, musulmonlar, nasroniylar, yahudiylar va boshqalar tinch-totuv yashab, dinlararo muloqotda faol ishtirok etmoqda. Mamlakatda masjidlar, cherkovlar, sinagogalar va boshqa diniy muassasalar faoliyat yuritib, dindorlarning o‘z e’tiqodiga erkin amal qilishlari ta’minlanmoqda.   Bu O‘zbekistonda taxminan 3,5 ming kishini tashkil etuvchi katoliklarga ham to‘liq taalluqlidir. Katolik jamoasi Toshkent, Samarqand, Buxoro va boshqa shaharlardagi bir nechta ibodatxonalarni o‘z ichiga olgan O‘zbekiston Apostol ma’muriyatiga birlashtirilgan. Bugungi kunda u kam sonli bo‘lishiga qaramay, konfessiyalararo muloqot va ijtimoiy faoliyatda faol ishtirok etmoqda. Ibodatlar ingliz, koreys, rus va polyak tillarida olib borilishi jamoaning xalqaro tarkibini aks ettiradi.   Yaqinda kardinal Robert Frensis Prevoning papalik taxtiga saylanishi mamlakatimiz katoliklari uchun ham muhim voqea bo‘ldi. Fikrimcha, Lev XIV ismini tanlash ramziy ma’noda o‘zining ijtimoiy ta’limoti va mehnatkashlarni qo‘llab-quvvatlashi bilan tanilgan Papa Lev XIII ga ishora qiladi. Bu orqali o‘tmishdoshlari boshlagan ijtimoiy adolat va islohotlar yo‘li davom ettirilishi haqida xabar berilmoqda.   O‘zbekiston o‘z tashqi siyosatida konfessiyalararo muloqot va gumanitar hamkorlikni mustahkamlash tarafdori ekanini ta’kidlash joiz. O‘zbekistonlik mutaxassislar Vatikanning ezgulik va mehr-shafqat g‘oyalarini targ‘ib qilish, shuningdek, butun dunyo bo‘ylab muhtojlarni qo‘llab-quvvatlashga qo‘shayotgan hissasini yuqori baholamoqda. Shunday qilib, to‘la ishonch bilan aytish mumkinki, O‘zbekiston va Vatikan o‘rtasidagi munosabatlar o‘zaro hurmat va muloqotga intilish asosida yanada rivojlanadi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Jahon banki baholashlariga ko‘ra, Markaziy Osiyo mamlakatlari dunyodagi eng kam bog‘langan iqtisodiyotlardan biri bo‘lib qolmoqda, bu esa ularning farovonligiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Shu bilan birga, mintaqaning transport xizmatlari eksportidan olinadigan global daromadlardagi ulushi 1 foizdan oshmaydi. Shu sababli bugungi kunda Markaziy Osiyo orqali dunyoning eng yirik bozorlarini bog‘lash imkonini beradigan samarali tranzit yo‘laklarini yaratish va o‘zaro manfaatli asosda ilgari surish vazifasi ustuvor ahamiyat kasb etmoqda. Shunday yo‘laklardan biri Transkaspiy xalqaro transport yo‘nalishi (TXTM) yoki O‘rta koridor bo‘lib, u Sharq-G‘arb-Sharq quruqlik aloqalarida ishtirok etadi.   Hozirgi sharoitda Yevropa Ittifoqi ushbu yo‘nalishning infratuzilmaviy rivojlanishiga eng katta amaliy qiziqish bildirmoqda. Yevropaning "Global Gateway" tashabbusi doirasida Markaziy Osiyo respublikalari uchun 10 milliard yevro miqdorida moliyaviy yordam e’lon qilindi. 2025-yil 4-aprelda Samarqandda bo‘lib o‘tgan “Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi” yuqori darajadagi sammitida Yevropa Ittifoqi 12 milliard yevrolik navbatdagi investitsiya paketini e’lon qildi. Ushbu mablag‘ning chorak qismi transport sohasidagi loyihalarni moliyalashtirishga yo‘naltiriladi.   Bunday dinamika Markaziy Osiyodan Yevropa va boshqa tegishli mintaqalarga yetkazib berishning keng tarmog‘ini shakllantirishga yordam berishi kutilmoqda.   Transkaspiy tashuvlarining faollashuvi bir qator geosiyosiy va geoiqtisodiy afzalliklarni keltirib chiqaradi.   Birinchidan, Markaziy Osiyo Yevroosiyoning tranzit markaziga aylanish uchun noyob imkoniyatga ega bo‘ladi. Bu mintaqaning xalqaro subyektliligini kuchaytirishga olib keladi, bu esa jahon siyosatining nufuzli subyektlari bilan teng huquqli munosabatlarni o‘rnatish nuqtai nazaridan juda muhimdir.   Ikkinchidan, O‘rta koridor salohiyatini kengaytirish Markaziy Osiyo mamlakatlarining tashqi savdo oqimlarini diversifikatsiya qilish vazifasi qo‘yilgan milliy transport strategiyalari bilan uyg‘unlashadi.  Yuk tashishning g‘arbiy yo‘nalishini rivojlantirish mintaqaga yangi eksport bozorlarini ochish orqali shimoliy yo‘nalishlarga qaramlikni kamaytirish imkonini beradi.   Uchinchidan, yangi mintaqalararo savdo yo‘nalishlarini ishga tushirish orqali Markaziy Osiyo transport landshafti tubdan o‘zgarmoqda, bu esa mintaqa ichidagi o‘zaro bog‘liqlikni mustahkamlash, shuningdek, tovarlarni tashish xarajatlarini kamaytirish uchun mustahkam zamin yaratadi.   To‘rtinchidan, Transkaspiy tashuvlari Yevropa Ittifoqi, Janubiy Kavkaz davlatlari va Turkiya bilan savdo-iqtisodiy, investitsiyaviy hamkorlikni kengaytirishga xizmat qilib, Markaziy Osiyo taraqqiyotiga qo‘shimcha turtki beradi.   Biroq, zamonaviy tadqiqotlar shuni ko‘rsatmoqdaki, qator obyektiv sabablarga ko‘ra, O‘rta koridor butun Markaziy Osiyo "beshligi"ga teng tranzit foydasini ta’minlay olmaydi. Bu G‘arbga yo‘naltirilgan potensial yuk oqimining ular o‘rtasida nomutanosib taqsimlanishi bilan bog‘liq. Umumiy hajmning 93 foizdan ortig‘i Qozog‘istonga to‘g‘ri keladi, Turkmanistonning ulushi 3 foiz, O‘zbekiston 2,3 foiz, Qirg‘iziston 1,1 foiz, Tojikiston esa atigi 0,03 foizni tashkil etadi. Bundan kelib chiqadiki, TXTMni takomillashtirish Yevropa Ittifoqiga boradigan eng qisqa va qulay savdo yo‘li sifatida Qozog‘iston va Turkmanistonning iqtisodiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Qirg‘iziston, Tojikiston va O‘zbekiston uchun O‘rta koridor Janubiy Yevropa, AQSH, Kanada va boshqa tashqi savdo hamkorlari bilan eksport-import ta’minotini diversifikatsiya qilishga yordam beradigan qo‘shimcha yo‘nalishlardan biri hisoblanadi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Zamonaviy moliyaviy texnologiyalarning (fintech) keng tarqalishi banklar va biznesdan raqamli texnologiyalar va sun’iy intellektdan (SI) uzluksiz foydalanishni talab etmoqda. Zamonaviy fintech kompaniyalari iqtisodiyotning barcha sohalariga shiddat bilan kirib kelmoqda. Bunga quyidagi misollar dalil bo‘la oladi.   PYMNTS ma’lumotlariga ko‘ra, Financial Times’ga tayanib, Britaniyaning yetakchi transmilliy Revolut Neobank va Fintech kompaniyasi “foydalanuvchilarga uyda cheksiz qo‘ng‘iroqlar, matnli xabarlar va ma’lumotlar almashinuvini, shuningdek, Yevropa va AQSH bo‘ylab 20 GB roumingni taklif etadigan” mobil xizmatni ishga tushirishini e’lon qildi. Bu xizmat dastlab Buyuk Britaniya va Germaniyada ishga tushiriladi. Bu esa fintech sohasidagi kompaniyalar telekommunikatsiya sohasiga kirib kelayotganini tasdiqlaydi. Ushbu PYMNTS xabarlaridan kelib chiqadiki, “mobil telefonlarning jahon bozoriga kirib borishi telekommunikatsiya va moliyaviy xizmatlar o‘rtasidagi chegarani yo‘qotmoqda”. Bu esa, o‘z navbatida, “raqamli banklar, ayniqsa, neobanklar aloqa va mobil to‘lovlarga o‘tmoqda, telekommunikatsiya kompaniyalari esa moliya sohasiga tobora faolroq kirib bormoqda” degan xulosaga olib keladi.   Global makroiqtisodiy beqarorlik davom etayotganiga qaramay, moliyaviy texnologiyalarga talab ortib borayotgani haqida 29 aprel kuni BNamericas nashriga bergan intervyusida Germaniyaning Texnologik yechimlar guruhi (Gesellschaft für Technologietransfer - GFT) bosh direktori Marko Santos ma’lum qildi. Uning so‘zlariga ko‘ra, GFT yetakchi va to‘liq sun’iy intellektga yo‘naltirilgan kompaniya bo‘lish uchun aniq tasavvur va uzoq muddatli istiqbolga ega. Ma’lumotlarga ko‘ra, GFT kompaniyasi AQShda faoliyat yuritadi va uning mavjudligi xalqaro savdodagi keskinlik oqibatlarini yumshatishga yordam berishi mumkin. Banklar “xarajatlarni optimallashtirish”ni “tuzilmaga sarmoya kiritish” deb hisoblab, bank sohasidagi xarajatlarni kamaytirish va texnologiyalarga, ayniqsa sun’iy intellektga bo‘lgan talabni rag‘batlantirish orqali jarayonlarni soddalashtirish hamda mijozlarga xizmat ko‘rsatish sifatini oshirishga katta mablag‘ sarflamoqdalar.   Biznesning ko‘plab sohalarida sun’iy intellekt vositalarining jadal joriy etilishiga qaramay, fuqarolarning pul mablag‘larini boshqarish bilan bog‘liq me’yoriy talablar tufayli fintech ilovalarida sun’iy intellektni joriy etish hozircha sekin kechmoqda. Muallifning ta’kidlashicha, bugungi kunda fintexdagi sun’iy intellektning aksariyat funksiyalari mijozlarga xizmat ko‘rsatish, buxgalteriya hisobi va boshqa operatsiyalar kabi vazifalarni tezlashtirishga qaratilgan. Hozirda fintexda yangi yo‘nalish paydo bo‘ldi: bankirlar va investorlarning chuqur investitsiya tadqiqotlari uchun sun’iy intellektdan foydalanish.   O‘z navbatida, an’anaviy banklar raqamli transformatsiyaga sarmoya kiritmoqda va raqamli xizmatlarini yaxshilash uchun fintech kompaniyalari bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘ymoqda. Bu hamkorlik raqamli hamyonlar, teng huquqli to‘lovlar va ilg‘or kreditlash yechimlari kabi moliyaviy yechimlarni birlashtirishga yordam beradi, moliyaviy institutlar va fintech o‘rtasidagi farqni yo‘qotadi. Fintech bilan hamkorlik qiluvchi banklar innovatsiyalar, moslashuvchanlik, iqtisodiy samaradorlik va mijozlarga yo‘naltirilgan xizmat ko‘rsatishdan foyda ko‘radi. Sun’iy intellektdan foydalanish moliyaviy xizmatlar sanoati uchun qiziqish uyg‘otadi, chunki banklar qaror qabul qilish va operatsion samaradorlikni oshirishning innovatsion usullarini ehtiyotkorlik bilan izlaydilar, shuningdek, me’yoriy talablarga javob berish uchun texnologiyalardan foydalanadilar. Bir nechta mamlakatlarda operatsiyalarni amalga oshiruvchi banklar uchun sun’iy intellektdan foydalanish turli yurisdiksiyalarda murakkab hisobotlarni qayta ishlashni osonlashtiradi.   Xulosa qilib aytganda, raqamli transformatsiya, moliyaviy texnologiyalar va sun’iy intellektga sarmoya kiritish fintech kompaniyalari va banklarga o‘zlarining raqamli xizmatlarini yaxshilash va mijozlarning o‘sib borayotgan talablariga javob berish uchun raqobatbardosh bo‘lishga yordam beradi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Yaqinda Ispaniya va Portugaliyada yuz bergan hodisa, ya’ni 50 milliondan ortiq kishining elektr ta’minotidan ommaviy uzilishi keng jamoatchilik e’tiborini tortdi va zamonaviy infratuzilmaning yuqori darajadagi zaifligini namoyon etdi. Energiya tizimidan taxminan 15 gigavatt quvvat – umumiy iste’molning qariyb 60 foizi uzib qo‘yildi, bu esa transport to‘xtab qolishi, shifoxonalar ishining izdan chiqishi, savdo shoxobchalari yopilishi va aloqa uzilishiga olib keldi. Zaxira generatorlari mavjudligiga qaramay, bir necha soatdan so‘ng mobil tarmoqlar ishdan chiqa boshladi: qo‘ng‘iroqlar bilan haddan tashqari yuklanish va retranslyatorlardagi akkumulyatorlar quvvatining tugashi ularning o‘chib qolishiga sabab bo‘ldi. Internet va mobil aloqa yo‘qligi sharoitida radio shoshilinch xabar berishning asosiy vositasiga aylandi. Avtomobil va ko‘chma radiopriyomniklar orqali hukumat aholiga tezkor ko‘rsatmalar va yangilanishlarni yetkazdi.   Yevropadagi bu hodisa avtonom, uzilishlarga chidamli axborot manbalarining mavjudligi nihoyatda zarur ekanligini ko‘rsatdi. Xuddi shunday vaziyat O‘zbekiston sharoitida ham kuzatilishi mumkin. Garchi mamlakat yuqori seysmik hududlar qatoriga kirmasa-da, uzoq muddatli istiqbolda sezilarli zilzilalar ehtimoli yo‘q emas. Hozirgi kunda 60 ga yaqin seysmologik stansiya faoliyat yuritmoqda, Favqulodda vaziyatlar vazirligining Seysmoprognostik monitoring respublika markazi muntazam ravishda tegishli tuzilmalar uchun baholash va bashoratlarni tayyorlamoqda.   Biroq, samarali favqulodda aloqa tizimlarining mavjudligi milliy barqarorlikning muhim tarkibiy qismi bo‘lib qolmoqda. Shuni alohida ta’kidlash joizki, aholiga favqulodda vaziyatlar oqibatlarini bartaraf etishning borishi to‘g‘risida axborot yetkazish imkonini beradigan, ommaviy maishiy radioeshittirishlarga mo‘ljallangan yagona radiokanalni ishlab chiqish zarur.   Radio, bu holatda, aniq afzalliklarga ega: u energiyaga bog‘liq emas – batareyalar, quyosh panellari yoki qo‘l generatorlarida ishlashi mumkin; qishloq va borish qiyin bo‘lgan hududlarni qamrab olgan keng qamrov zonasiga ega; shu bilan birga, foydalanish oson va aholining barcha qatlamlari uchun qulay bo‘lib qolmoqda.   Shunday qilib, Yevropa voqeasi raqamli qaramlikning tuzilmaviy zaifliklarini ochib berdi va barqaror aloqa kanallariga sarmoya kiritish zarurligini ta’kidladi. O‘zbekistonda yuz berishi mumkin bo‘lgan tabiiy yoki texnogen ofatlar sharoitida radio jamoat xavfsizligi tizimining asosiy bo‘g‘iniga aylanishi mumkin. Shu munosabat bilan favqulodda vaziyatlarga milliy tayyorgarlikning strategik resursi sifatida avtonom radiotarmoqlarni rivojlantirish va joriy etishga e’tiborni kuchaytirish maqsadga muvofiqdir.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

2024-yilda dunyoda elektr energiyasi generatsiyasi tuzilishi yana bir bor ko‘mir, gaz va neft kabi yoqilg‘ilarga kuchli bog‘liqligini namoyon etdi — umumiy ishlab chiqarishning qariyb 60% aynan shu manbalar hissasiga to‘g‘ri keldi. Shu bilan birga, qayta tiklanuvchi energiya manbalari (QTEM) ulushi barqaror o‘sib, 32,1%ga yetdi, atom energetikasining ulushi esa 9,1%ni tashkil qildi. Bu disbalans global energetik o‘tish jarayonining murakkab xususiyatini aks ettiradi: dekarbonizatsiya sodir bo‘lmoqda, ammo juda nomutanosib ravishda.   2024-yildagi energetik miks: Ko‘mir — 34,5% Gaz — 23,5% QTEM (qayta tiklanuvchi energiya manbalari) — 32,1% Atom energetikasi — 9,1% Neft — 0,7%   Hududiy xususiyatlar: Hindiston — ko‘mir ulushi eng yuqori (73,4%). QTEM — 20,5%, atom energetikasi — 2,6%. Bu ulushlar tez o‘sib borayotgan energiya talabiga bog‘liq. Xitoy — asosan ko‘mir (58,4%)ga tayanadi, biroq QTEM va atom energetikasiga faol sarmoya kiritmoqda. AQSH — tabiiy gazni (42,6%) o‘tish manbai sifatida qo‘llab, uni QTEM (23,3%) va atom energetikasi (18%) bilan to‘ldirmoqda. Yevropa Ittifoqi — dekarbonizatsiyada yetakchi: generatsiyaning qariyb 49% QTEM hissasiga to‘g‘ri keladi, yana 23,6% — AES, ko‘mir ulushi esa 10,7%ga tushib ketgan.   Asosiy tendensiyalar: QTEM — xususan, Yevropa Ittifoqida barqaror o‘smoqda, biroq generatsiyaning noustuvorligi va energiyani saqlash infratuzilmasining yetishmasligi singari cheklovlar mavjud. Atom energetikasi — past uglerodli energiya manbai sifatida barqarorligini saqlab turibdi va iqlim maqsadlari yuqori bo‘lgan davlatlarda talabga ega. Gaz — ayniqsa AQSHda vaqtinchalik muvozanat vositasi sifatida xizmat qilmoqda, ammo uning uzoq muddatli ekologik maqbulligi hanuz savol ostida.   Strategik xulosalar: QTEM va elektr tarmoqlarini modernizatsiya qilishga tizimli sarmoyalar energetik o‘tishni tezlashtirish uchun zarur. Atom energetikasi — ishonchli dekarbonizatsiya uchun asosiy vosita. Gaz o‘tish davrida foydalaniladigan manba bo‘lishi mumkin, ammo energetik o‘tish uchun yetarli emas. Vodorod energetikasini rivojlantirish va uni QTEM bilan integratsiya qilish — barqaror generatsiyaning istiqbolli modeli.   2024-yildagi dunyo energetikasi an’anaviy modellar va yangi “yashil kurs” o‘rtasida muvozanat saqlamoqda. Ko‘mir va gaz hali ham hukmronlik qilmoqda, biroq QTEM va atom energetikasi salohiyati umid uyg‘otadi. Asosiy muammo — global miqyosda adolatli va texnologik jihatdan barqaror energetik o‘tishni ta’minlashdir.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.