Islomxon Gafarov yaqinda “Mahalla” telekanalining “MINBAR” ko‘rsatuvida O‘zbekistonning faol tashqi siyosati va mintaqaviy hamkorlik haqida fikr bildirdi. So‘nggi yillarda Markaziy Osiyo davlatlari o‘z hamkorligini sezilarli darajada mustahkamlaganligini, va bu ko‘p yillik dolzarb masalalarni, jumladan, davlat chegaralarini delimitatsiya va demarkatsiya qilish, shuningdek, transchegaraviy suv resurslarini samarali boshqarish masalalarini hal qilish imkonini berganligini ta’kidlab, ekspert ushbu yutuqlarga mintaqa mamlakatlarining barqarorlik va izchil taraqqiyotni ta’minlashga qaratilgan birgalikdagi sa’y-harakatlari va siyosiy irodasi tufayli erishilganligini qayd etdi. O‘z navbatida, chegara masalalari hal qilinganligi yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan nizolarni kamaytirish va davlatlar o‘rtasida ishonchni mustahkamlashga yordam berdi, bu esa mintaqaviy xavfsizlikka ijobiy ta’sir ko‘rsatdi.   Biroq, Islomxon Gafarovning so‘zlariga ko‘ra, erishilgan yutuqlarga qaramay, mintaqa bir qator iqtisodiy muammolar oldida qolmoqda. Jahon okeaniga to‘g‘ridan-to‘g‘ri chiqishning mavjudsizligi Markaziy Osiyo davlatlarini tovarlarni eksport va import qilish uchun muqobil transport yo‘laklarini izlashga majbur qilmoqda. Bu nuqtayi nazardan eng istiqbolli yo‘nalish Janubiy Osiyo bo‘lib, u orqali okeanga eng yaqin chiqish yo‘li mavjud. Ushbu mintaqa davlatlari bilan yaqin iqtisodiy va infratuzilma aloqalarini o‘rnatish Markaziy Osiyoning savdo-iqtisodiy salohiyatini sezilarli darajada oshirishi mumkin.   Mutaxassisning qo‘shimcha qilishicha, bu borada Markaziy Osiyoni janubiy bozorlar bilan bog‘laydigan asosiy yo‘nalishlar o‘tadigan Afg‘onistonda barqarorlik va xavfsizlik masalasi alohida ahamiyat kasb etadi. Afg‘onistonning barqaror rivojlanishi va uning hududida xavfsizlikni ta’minlash uzoq muddatli transport va iqtisodiy loyihalarni amalga oshirishning zarur sharti bo‘lib, afg‘on hukumati bilan hamkorlikni mustahkamlash mintaqaviy siyosatning muhim jihatidir.

IXTI Antropologiya va konfliktologiya markazi rahbari, doktor Azamat Seitov Qirg‘iziston Milliy axborot agentligi “Kabar”ga bergan so‘nggi intervyusida Qirg‘iziston-O‘zbekiston do‘stligining ko‘p asrlik qadriyatlari haqidagi mulohazalari bilan o‘rtoqlashdi. Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarovning o‘zbekistonlik murabbiy Akmal Hasanovga avtomobil sovg‘a qilishi O‘zbekiston va Markaziy Osiyoda ijobiy aks-sado berdi. Mutaxassis bu ishora ramziyligini ta’kidlab, turkiy madaniyatda otning zamonaviy muqobili sifatida avtomobilning ahamiyatini ko‘rsatib o‘tdi. Shuningdek, u O‘zbekiston prezidentining qirg‘iz oqiniga nisbatan xuddi shunday munosabatini eslatdi, bu Qirg‘izistonda samimiy kutib olingan edi.   Doktor Seitov ikki mamlakat o‘rtasidagi munosabatlarni mustahkamlashda sport diplomatiyasining muhimligini alohida ta’kidladi. U qirg‘izistonlik bokschi Munarbek Seyitbek o‘g‘lining Parij Olimpiadasidagi muvaffaqiyatlari va uning g‘alabasida o‘zbekistonlik murabbiyning hissasini qayd etdi. Shuningdek, ekspert Qirg‘izistonda sportning, xususan, futbolning rivojlanishiga e’tibor qaratib, mamlakatning xalqaro musobaqalarda tobora yaxshi natijalar ko‘rsatayotganini ta’kidladi.   Intervyu yakunida ekspert sportning xalq diplomatiyasida muhim rol o‘ynashi, mamlakatlar o‘rtasidagi do‘stona munosabatlarni mustahkamlashga xizmat qilishini ta’kidladi. Qo‘shma mashg‘ulotlar, tajriba almashish va sportda o‘zaro qo‘llab-quvvatlash kabi tadbirlar Qirg‘iziston va O‘zbekiston xalqlari o‘rtasida mustahkam aloqalar o‘rnatishga yordam beradi, xalqaro maydonda birdamlik va hamjihatlikni namoyish etadi.   To‘liq intervyuni (rus tilida) o‘qing

AQShdagi prezidentlik munorazalarini muhokama qilishda davom etib, mutaxassislar Islomxon Gafarov va Fazliddin Djamalov “O‘zbekiston 24” telekanalining “Xalqaro nigoh” dasturida batafsil tahlil taqdim etdilar.   Fazliddin Djamalov Tramp-Bayden va Tramp-Xarris munozaralari o‘rtasidagi muhim farqlarga e’tibor qaratib, hozirgi munozaralar an’anaviy tarzda Demokratik partiyaga xayrixohlik bildiruvchi “ABC News” telekanali orqali namoyish etilganini, shu bois boshlovchi-moderatorlarning Trampga munosabati ancha keskinroq bo‘lganini ta’kidladi. Shuningdek, Kamala Xarris bosh prokuror lavozimidagi tajribasi tufayli o‘zini ishonchli tutib, o‘rta qatlam, ozchiliklar va ijtimoiy himoyaga muhtoj aholi qatlamlarini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha aniq takliflar ilgari surdi hamda moliya siyosati rejasini taqdim etgani qayd etildi.   Islomxon Gafarovning fikricha, Tramp o‘z navbatida, aniq iqtisodiy choralar taklif qilmagan holda, mamlakatdagi migratsiya muammolariga e’tibor qaratdi. Biroq uning bir necha avvalgi prezidentlik munozaralaridagi ishtirok tajribasini hisobga olgan holda, bu safar u o‘zini ancha vazminroq tutdi. Mutaxassis qo‘shimcha qilishicha, ba’zi nashrlarning fikriga ko‘ra, bu Trampga so‘rovnomalarda yaxshi natija deb hisoblash mumkin bo‘lgan taxminan 1% ustunlik berdi.

Joriy yilning 10-sentabrida Amerika Qoʻshma Shtatlarida prezidentlikka nomzodlar Kamala Xarris va Donald Tramp oʻrtasida ilk teledebatlar boʻlib oʻtdi. Shu munosabat bilan IXTI ilmiy xodimi Islomxon Gafarov “Kun.uz” axborot-tahliliy agentligining “Geosiyosat” ko‘rsatuvida ishtirok etib, ushbu debatlar natijasiga ekspert baho berdi.   Koʻp nashriyotlar fikriga koʻra, debatlarda Demokratlar peartiyasi nomzodi K. Xarris gʻalaba qozondi, biroq, mutaxassisning ta’kidlashicha, nomzodlar orasida siyosiy tenglik saqlandi. Islomxon Gafarov Xarris e’tiborini jamiyatning oʻrta qatlami hamda kichik biznesga qaratganligi, Tramp esa soʻzga chiqishida migratsiya muammosi boʻyicha fikrini bildirganligini qo‘shimcha qildi. Bundan tashqari, nomzodlar Yevropa, Yaqin Sharq, Sharqiy Osiyo va Afgʻonistondagi geosiyosiy jarayonlar va ushbu chaqiriqlarni yengishda AQShning ahamiyatida alohida toʻhtalib oʻtishdi. Ekpert ushbu debatlarni shunchaki ikki nomzod o‘rtasidagi emas, balki Demokratlarning internatsionalizm va Respublikachilarning izolyatsionizm gʻoyalari oʻrtasidagi kurash deb baholadi.

Toshkent, O‘zbekiston – 13-sentyabr 2024. 2024-yil 4-5-sentabr kunlari Toshkent xavfsizlik bo‘yicha ikki muhim mintaqaviy muloqot uchun maydon bo‘ldi: Shanxay hamkorlik tashkiloti Mintaqaviy aksilterror tuzilmasining (ShHT MATT) 10-Xalqaro konferensiyasi va Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligining (MDH) terrorizm va ekstremizmga qarshi kurash bo‘yicha 2-konferensiyasi. Ushbu yuqori darajadagi uchrashuvlarda mintaqadagi xavfsizlikning keskinlashayotgan muammolarini, ayniqsa Afg‘onistonga e’tibor qaratgan holda, muhokama qilish uchun ishtirokchi mamlakatlarning yetakchi ekspertlari, xavfsizlik organlari va siyosatchilar to‘plandi.   Anjumanlar davomida O‘zbekiston Davlat xavfsizlik xizmati raisi Abdusalom Azizov Islomiy davlatning transmilliy ekstremistik faoliyati bilan tanilgan Afg‘oniston tarmog‘i – “Xuroson viloyati”ga qarshi kurashda Afg‘oniston bilan hamkorlik qilish zarurligini ta’kidladi. Ushbu bayonotda Tolibon hali mamlakat xavfsizlik tizimi ustidan to‘liq nazoratni o‘rnatmagani, bu esa afg‘on chegaralarining zaifligi saqlanib qolayotganini bildirishi nazarda tutilgan.   Bu haqda Kun.uz’ga bergan intervyusida IXTI Afg‘oniston va Janubiy Osiyo markazi rahbari Hamza Boltayev Tolibonning hozirgi rahbariyati sharoitida Afg‘oniston bilan xavfsizlik sohasidagi hamkorlikning murakkabliklarini ta’kidladi. Uning fikricha, Tolibon hokimiyatini rasman tan olish terrorizmga qarshi kurashda har qanday jiddiy hamkorlik uchun zaruriy shart bo‘lib qolmoqda. Rasmiy diplomatik aloqalar yo‘qligida, Afg‘oniston va uning mintaqadagi qo‘shnilari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar sezilarli natijalar va kelishilgan harakatlarni ta’minlamaydigan oddiy muloqot darajasida qolmoqda. Shuningdek, ekspert xavfsizlik masalalarini muhokama qilish endi ixtiyoriy emas, balki o‘zgaruvchan geosiyosiy vaziyat tufayli haqiqiy zaruratga aylanganini ta’kidladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, “xavfsizlik bo‘yicha muzokaralar – bu davr talabi”, bu esa “Xuroson viloyati” kabi ekstremistik guruhlardan keladigan tahdidlarga tezkor va muvofiqlashtirilgan tarzda javob berish zarurligini yanada kuchaytiradi.

Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti eksperti Islomxon Gafarov yaqinda “O‘zbekiston 24” telekanalida efirga uzatilgan “Xalqaro nigoh” dasturida ishtirok etib, AQSH prezidentligiga nomzodlar o‘rtasida bo‘lib o‘tadigan bahs-munozaralar yuzasidan mazmunli fikr bildirdi. Muhokama chog‘ida u ushbu munozaralarning muhimligini ta’kidladi, bu nafaqat nomzodlarning o‘z siyosiy takliflarini taqdim etish platformasi, balki ularning asosiy xalqaro masalalar bo‘yicha pozitsiyasini chuqur tahlil qilish imkonini ham beradi. AQSH jahon geosiyosatida asosiy rol o‘ynagani bois, nomzodlarning tashqi siyosatga oid pozitsiyalari atroflicha o‘rganiladi.   Janob Gafarov AQShning Markaziy Osiyo, xususan, O‘zbekistonga nisbatan siyosati transformatsiya davrini boshdan kechirayotganini ta’kidladi. Tarixan mintaqaga, asosan, xavfsizlik, terrorizmga qarshi kurash va energetika manfaatlari nuqtayi nazaridan qaralgan. Biroq, so‘nggi global geosiyosiy siljishlar ushbu ustuvor yo‘nalishlarni qayta ko‘rib chiqishga majbur qildi. Rivojlanayotgan ko‘p qutbli dunyo tartibi, Xitoyning “Makon va yo‘l” tashabbusining strategik ahamiyati, shuningdek, Rossiyaning mintaqada doimiy ishtiroki – bularning barchasi AQShning Markaziy Osiyodagi o‘zaro aloqalari xarakterini o‘zgartirishga hissa qo‘shdi.   Ushbu o‘zgaruvchan landshaftda AQSH siyosati yanada noziklashdi, iqtisodiy rivojlanish, raqamli infratuzilma va mintaqaviy aloqalarga tobora ko‘proq e’tibor qaratilmoqda. G‘afforovning ta’kidlashicha, Markaziy Osiyodagi asosiy o‘yinchi bo‘lgan O‘zbekiston ushbu o‘zgarishlardan foyda ko‘rdi, chunki Amerika diplomatiyasi mamlakatni modernizatsiya qilish, iqtisodiy hamkorlik va mintaqaviy barqarorlikni qo‘llab-quvvatlash borasidagi sa’y-harakatlarga ko‘proq e’tibor qaratmoqda. AQSH prezidentligiga nomzodlar o‘zlarining tashqi siyosiy dasturlarini bayon qilgani sayin, ularning Markaziy Osiyoga yondashuvi an’anaviy muammolar doirasidan chiqib, O‘zbekistonning jahon maydonidagi o‘sib borayotgan roliga mos keladigan sheriklikning yangi shakllarini qabul qilib, ushbu keng ko‘lamli siljishni aks ettirishi mumkin.