Rossiyaning Tolibon boshqarayotgan Afg‘oniston bilan aloqalarini kengaytirishi

Tahliliy nashrlar

02 Iyul 2025

Ulashish

Rossiyaning Tolibon boshqarayotgan Afg‘oniston bilan aloqalarini kengaytirishi

Doktor Islomxon Gafarov The Diplomat nashri uchun tayyorlagan batafsil siyosiy tahlilida Rossiyaning Tolibon nazoratidagi Afg‘onistonga nisbatan siyosatining nozik, ammo strategik o‘zgarishini ko‘rib chiqadi. Moskva Afg‘onistonga an’anaviy nizoli hudud sifatida emas, balki iqtisodiy va siyosiy jihatdan keng Markaziy Osiyo mintaqasining bir qismi sifatida qaramoqda. Bu yondashuvning asosiy jihati Rossiyaga afg‘on mehnat migratsiyasini joriy etish bo‘lib, bu Moskvaning uzoq vaqtdan beri sobiq sovet Markaziy Osiyosida ta’sir o‘tkazish uchun qo‘llab kelgan siyosiy vositasidir. Sankt-Peterburg xalqaro iqtisodiy forumida imzolangan Afg‘onistondan Rossiyaga migratsiyani ko‘paytirish to‘g‘risidagi kelishuv nafaqat pragmatik hamkorlik, balki Tolibon hukumati bilan aloqalarni mustahkamlashga qaratilgan chuqur urinishdan dalolat beradi.

 

Doktor Gafarov ta’kidlashicha, migratsiyaning bu yangi yo‘nalishi Rossiyaning keng qamrovli strategiyasining bir qismi bo‘lib, u Afg‘onistonning Rossiyaga nisbatan qarashini o‘zgartirish - uni sobiq bosqinchi emas, balki hamkor va iqtisodiy imkoniyat sifatida ko‘rishga qaratilgan. Xitoy Afg‘onistonda tabiiy boyliklarni qazib olish va “Bir makon, bir yo‘l” loyihasi doirasidagi sarmoyalari bilan e’tiborni tortayotgan bir paytda, Moskva ish bilan ta’minlash, gumanitar yordam va infratuzilmani rivojlantirish orqali muqobil aloqalarni jimgina o‘rnatmoqda. E’tiborli jihati shundaki, Rossiya ba’zi masalalarda, xususan Tolibonni diplomatik tan olish va afg‘on ishchilariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ish imkoniyatlarini taklif qilishda Xitoydan ham o‘zib ketdi.

 

Tahlilda Afg‘onistonda Rossiya va Xitoy o‘rtasida yuzaga kelayotgan geosiyosiy raqobat ham ko‘rib chiqiladi. Pekin afg‘on resurslari va logistikasini nazorat qilishni kengaytirayotgan bir paytda, Rossiya raqamli infratuzilma loyihalari va O‘zbekiston bilan hamkorlikda Transafg‘on temir yo‘lini ishga tushirish orqali o‘z mavqeini mustahkamlamoqda. Yaqinda Afg‘oniston hukumati tomonidan Xitoy bilan tuzilgan yirik neft shartnomasining bekor qilinishi Moskvaga energetika sohasidagi o‘z mavqeini kuchaytirish imkoniyatini yaratishi mumkin. Bu raqobat nozik xususiyatga ega, chunki ikkala davlat ham Markaziy Osiyoda norasmiy chegaralarni saqlab qolgan holda, Afg‘onistondagi ta’sir doirasini kengaytirish uchun tobora faolroq kurashmoqda.

 

Shu bilan birga, Rossiyaning Afg‘onistonga munosabati sovet-afg‘on urushining davom etayotgan asoratlaridan ta’sirlanadi. Doktor Gafarov ta’kidlashicha, Moskva bu tarixiy xotiralarni yumshoq kuch vositalari - un yetkazib berishdan tortib madaniy dasturlargacha bo‘lgan tadbirlar orqali o‘zgartirishga intilmoqda, ayni paytda zamonaviy xavfsizlik tahdidlariga ham e’tibor qaratmoqda. Rossiya iqtisodiy hamkorlikni nafaqat ta’sir o‘tkazish vositasi, balki radikallashuvga qarshi chora sifatida ham ko‘rmoqda, ISHID-Xuroson kabi terrorchi guruhlarning o‘sishini barqarorlik va rivojlanish orqali to‘xtatishga harakat qilmoqda.

 

Yakuniy xulosada, siyosiy tahlil Rossiyaning Afg‘onistonni o‘zining keng qamrovli Markaziy Osiyo siyosati doirasiga asta-sekin kiritayotganini ko‘rsatadi. Mehnat migratsiyasi yo‘llarini ochish va mintaqaviy deportatsiyalar hamda G‘arbning chetlashuvi sharoitida o‘zini ishonchli hamkor sifatida namoyon etish orqali Moskva yangi munosabatlar shaklini yaratmoqda. Doktor Gafarov ta’kidlaganidek, bu Afg‘onistonning iqtisodiy va siyosiy hayotida Rossiyaning doimiy ishtirokining boshlanishi bo‘lishi mumkin - harbiy aralashuv orqali emas, balki migratsiya, bozorga kirish va diplomatiya vositalari orqali rivojlanish.

 

Tahlilni to‘liq o‘qing

 

* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.