Professor Timur Dadabayev hamkasblari bilan birgalikda tayyorlagan va “Central Asian Affairs” (Brill, 2025) jurnalida e’lon qilingan maqola o‘rnatilgan mintaqaviy modellarni buzayotgan yangi migratsiya tendensiyasiga yangicha va tanqidiy nuqtai nazarni ifodalaydi. Mualliflar Ukrainada urush boshlanganidan so‘ng Markaziy Osiyoga rossiyalik muhojirlar oqimining kutilmagan, ammo sezilarli darajada ko‘payishini tahlil qilib, bu hodisa o‘nlab yillar davomida janubdan shimolga – Markaziy Osiyodan Rossiyaga iqtisodiy imkoniyatlar izlab yo‘nalgan an’anaviy postsovet migratsiya oqimining teskarisiga aylanganini ta’kidlaydilar.

 

Tadqiqotchilar empirik ma’lumotlar va nazariy yondashuvlarga asoslanib, mavjud migratsiya nazariyalari bunday murakkab hodisani tushuntirish uchun yetarli emasligini ko‘rsatadilar. Ularning fikricha, Markaziy Osiyo endi faqat chiqish yoki tranzit hududi bo‘lishdan to‘xtab, mustaqil jozibador yo‘nalishga aylanmoqda. Bu o‘zgarish nafaqat mintaqaning nisbatan iqtisodiy qulayligi, balki uning siyosiy betarafligi bilan ham bog‘liq. Bu omil urushdan ko‘ngli qolgan, siyosiy ta’qiblar va yomonlashayotgan iqtisodiy vaziyat tufayli mamlakatni tark etishga intilayotgan Rossiya fuqarolari uchun tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda.

 

Maqolada ishlab chiqilgan asosiy tushunchalardan biri “chiqish ovoz sifatida” (exit as voice) g‘oyasidir. Mualliflarning fikriga ko‘ra, ko‘plab rossiyaliklar, ayniqsa, shahardagi tahsilli o‘rta sinf vakillari uchun Markaziy Osiyoga ko‘chish siyosiy ifodaning bir shakliga – Rossiya davlati siyosatidan uzoqlashish va sokin norozilik bildirish usuliga aylanmoqda. Shu nuqtai nazardan, harakatchanlik an’anaviy iqtisodiy yoki nizoli migratsiya modellari doirasiga sig‘maydigan norozilik bildirish vositasiga aylanadi.

 

Mualliflar Markaziy Osiyo mamlakatlarida migratsiya infratuzilmasining o‘zgarishiga ham e’tibor qaratadilar. Mintaqaning davlat organlari va jamoat institutlari aholining yangi guruhlarini qabul qilishga tobora faolroq moslashmoqda. Bu esa nafaqat mehnat bozorida, balki ta’lim, uy-joy ta’minoti va ijtimoiy siyosat sohalarida ham o‘zgarishlarga olib kelmoqda. Ushbu institutsional o‘zgarishlar o‘zgaruvchan geosiyosiy va demografik voqeliklarga javoban keng qamrovli mintaqaviy qayta qurishni aks ettiradi. Mualliflar ishonchli tarzda ko‘rsatganidek, ushbu yangi jarayonlarni tushunish postsovet makonining kelajagini, mintaqadagi harakatchanlik va integratsiya tartiblarini qayta ko‘rib chiqish uchun juda muhimdir.

 

Maqolani o‘qing: https://doi.org/10.30965/22142290-bja10066 

 

* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.