Doktor Islomxon Gafarov o‘zining yangi tahliliy maqolasida AQShning Afg‘oniston bo‘yicha tashqi siyosatidagi o‘zgaruvchan yo‘nalishlarni tadqiq etadi. U Vashingtonning Tolibon rejimi bilan munosabatlaridagi strategik noaniqlik, ichki ziddiyatlar va uzoq muddatli istiqbolning yo‘qligini aks ettiruvchi to‘rtta rivojlanayotgan bosqichni kuzatib, AQSh harakatlarining nozik davrlashtiruvini taqdim etadi. Qo‘shinlar chiqarib olingandan so‘ng terrorizmga qarshi kurashni davom ettirish sa’y-harakatlaridan boshlab – bunga 2022-yilda Al-Qoida rahbari Ayman al-Zavohiriyning o‘ldirilishi misol bo‘ladi – doktor Gafarov ta’kidlashicha, terrorizm Amerika siyosatchilari dastlab Afg‘onistonga qaragan asosiy nuqtai nazar bo‘lib qolgan.
Siyosiy ajralish bilan tavsiflanadigan keyingi bosqichda Vashington cheklangan gumanitar yordamni saqlab qolgan holda, asosan siyosiy va infratuzilmaviy faoliyatda ishtirok etishdan voz kechib, strategik sabr-toqat va bilvosita diplomatiya mavqeini egalladi. So‘ngra doktor Gafarov Tramp ma’muriyatining yanada qat’iyatli, ammo ikki tomonlama yondashuviga e’tibor qaratadi. Bir tomondan, Prezident Trampning MAGA ruhidagi ritorikasi “Tolibon”ga qarshi yordamni to‘xtatish va harbiy texnikani qaytarib berishni talab qilish kabi jazo choralarini ko‘rishga chaqirgan. Boshqa tomondan, pragmatik hisob-kitoblar “Tolibon” vakillari bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqalarga olib keldi, bu esa saylovoldi bayonotlari real siyosat talablariga mos kelmaganda taktikani o‘zgartirishga tayyorlikdan dalolat beradi.
Doktor Gafarov to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqotning so‘nggi bosqichini tahlil qilar ekan, Qo‘shma Shtatlar avvalgi qarama-qarshiliklarga qaramay, Tolibon rasmiy vakillarini muzokaraga jalb qilish orqali o‘z usullarini qayta ko‘rib chiqishni boshlaganini ta’kidlaydi. Bu o‘zgarish qisman Xitoyning Afg‘onistondagi ta’sirining kuchayishi bilan izohlanadi, bu esa AQShning mintaqadagi strategik manfaatlariga putur yetkazadi. Yuqori darajadagi uchrashuvlar va garovga olinganlarni ozod qilish bilan ramziy ifodalangan AQSH-Tolibon aloqalarining qayta tiklanishi Vashingtonning Afg‘onistonning geosiyosiy ahamiyatini, ayniqsa Xitoyning "Bir makon, bir yo‘l" tashabbusi bo‘yicha intilishlarini hisobga olgan holda yana bir bor tan olayotganidan dalolat beradi.
Doktor Gafarov, shuningdek, O‘zbekistonning Amerika Qo‘shma Shtatlari va Tolibon o‘rtasida diplomatik ko‘prik vazifasini bajarish imkoniyatlarini ko‘rib chiqadi. U Toshkentning tarixiy va logistik ahamiyatini, mintaqaviy rivojlanish va barqarorlik bo‘yicha Amerika qarashlariga mos kelishini, shuningdek, Afg‘onistonning eng manfaatdor qo‘shnilaridan biri sifatida o‘ziga xos mavqeini ta’kidlaydi. Shu nuqtai nazardan, O‘zbekistonning vositachilik roli Vashingtonga ma’lum bir siyosiy masofani saqlab qolgan holda o‘z manfaatlarini ilgari surish imkonini beradigan hamkorlikni ehtiyotkorlik bilan qayta tiklash uchun istiqbolli yo‘l sifatida ko‘rinadi.
Natijada, doktor Gafarov AQShning Afg‘onistonga nisbatan strategiyasi bo‘laklangan va reaktiv bo‘lib qolmoqda, degan xulosaga keladi. “Tolibon”dagi ichki kelishmovchiliklar, davom etayotgan terrorchilik tahdidlari va hal qilinmagan inson huquqlari masalasi – bularning barchasi Vashingtonning noaniqligi va strategik ikkilanishlariga hissa qo‘shadi. Uning fikricha, pragmatik o‘zaro ta’sir kuchayishi mumkin bo‘lsa-da, u hamon mafkuraviy, geosiyosiy va gumanitar mulohazalar bilan cheklangan bo‘lishi ehtimoli yuqori.
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.
