IXTI Ko‘ngillilar klubi a’zosi Shohrux Saidov Qozog‘istonning Afg‘oniston bilan so‘nggi hamkorligiga bergan sharhida bosh vazir o‘rinbosari Serik Jumangarinning 21-23 aprel kunlari Kobulga rasmiy tashrifi Ostonaning mintaqaviy diplomatiyasida sezilarli o‘zgarishlarni ko‘rsatishini ta’kidlaydi. Muallifning fikricha, Qozog‘istonning toliblar boshqaruvidagi ma’muriyat bilan 140 million dollarlik yigirmata kelishuvni imzolashi oddiy bitim emas, balki Markaziy Osiyoning Afg‘onistonga bo‘lgan munosabatidagi ongli strategik o‘zgarishni aks ettiradi. Ayniqsa, Rossiya “Tolibon”ni terroristik tashkilotlar ro‘yxatidan chiqarganidan so‘ng bu yanada ahamiyatli bo‘ldi. Shu nuqtai nazardan, Qozog‘iston iqtisodiy manfaatlar va pragmatik tashqi siyosiy moslashuvlar o‘rtasida muvozanatni saqlashga intilayotgan mintaqaviy o‘yinchi sifatida namoyon bo‘lmoqda.
Sharhda Qozog‘iston faoliyat yuritayotgan uchta asosiy yo‘nalish ta’kidlangan: tranzit, savdo va resurs diplomatiyasi. Saidov Qozog‘istonning Afg‘oniston orqali Rossiya va Hind okeani o‘rtasidagi asosiy tranzit yo‘lagiga aylanishdan manfaatdorligini alohida qayd etadi. E’tiborli jihati shundaki, bu qarash Ostonaning global ta’minot zanjirlari o‘zgarishi va kuchayib borayotgan geosiyosiy parchalanish sharoitida savdo yo‘nalishlarini xilma-xillashtirishga qaratilgan uzoq muddatli maqsadiga mos keladi.
Muallif, shuningdek, shakar eksportining sezilarli darajada oshganini, don, un va qandolat mahsulotlarini eksport qilish imkoniyatlari mavjudligini ta’kidlaydi. Afg‘oniston aholisi 41 million kishidan ortiqligini hisobga olgan holda, muallifning fikricha, ushbu iste’mol bozoriga kirish ham tezkor iqtisodiy foyda keltiradi, ham savdo-sotiqning barqaror o‘sishi uchun uzoq muddatli istiqbol yaratadi. Saidov Qozog‘istonning Afg‘onistonning mineral-xomashyo sektoriga kirishiga e’tibor qaratib, Nuriston viloyatiga geologik missiya yuborilgani va tahlil uchun ruda namunalari to‘planganini ta’kidlaydi. Uning fikricha, bu qadam resurslarni qazib olish sohasidagi hamkorlikni chuqurlashtirishga yo‘l ochishi va Qozog‘istonni Afg‘onistonning rivojlanmagan tog‘-kon sanoatida texnik hamkor sifatida namoyon qilishi mumkin. Qo‘shma texnik guruh tuzish to‘g‘risidagi qaror tizimli va ilmiy hamkorlikka intilishni aks ettiradi, bu esa Qozog‘istonni resurslarni mas’uliyatli o‘zlashtirishda mintaqaviy yetakchiga aylantirishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, muallif Qozog‘istonning Afg‘oniston bilan munosabatlari iqtisodiy maqsadga muvofiqlikdan tashqari, puxta o‘ylangan siyosat ekanligini ta’kidlaydi. Bu Markaziy Osiyoning infratuzilma va savdo tizimiga ta’sir o‘tkazishga intilishni aks ettiradi, shu bilan birga, AQShdan keyingi afg‘on voqeligiga ehtiyotkorlik bilan yondashadi. Shohrux Saidov ta’kidlaganidek, mintaqaviy aloqalarni qayta belgilash keng qamrovli ta’sir ko‘rsatishi mumkin, bunda Ostona o‘zini nafaqat savdo sherigi, balki Rossiya, Markaziy va Janubiy Osiyoni bog‘lovchi strategik ko‘prik sifatida ham namoyon etadi.
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.
