Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Oliy Majlisga va O‘zbekiston xalqiga navbatdagi Murojaatnomasida eng muhim vazifani qo‘ydi: kelgusi yilda tayyor mahsulot eksportini to‘rt milliard dollarga oshirish, bu ko‘rsatkich 23 milliard dollardan oshishini ta’minlash. Aytish joizki, 2022-2026-yillarda Yangi O‘zbekistonni rivojlantirish strategiyasi maqsadlari qatorida 2026-yilda respublika eksporti hajmini 30 milliard dollargacha oshirish ham bor. O‘zbekiston rahbari eksport siyosatini O‘zbekiston va butun Markaziy Osiyoning transport-kommunikatsiya sohasini rivojlantirish orqali amalga oshirishni taklif qilmoqda.
Davlatimiz rahbarining xalqaro forumlarda ilgari surilgan tashabbuslarini ilgari surish va amalga oshirish O‘zbekiston va Markaziy Osiyoda transport oqimlarining yangi arxitekturasini shakllantirish imkonini beradi. Shu nuqtai nazardan, mintaqada transport-kommunikatsiya sohasi rivojiga turtki bo‘lgan keyingi yillarda O‘zbekistonda va xalqaro maydonda sodir bo‘lgan aniq voqealarning kelib chiqishi va rivojlanish jarayonini chuqur o‘rganish muhim ahamiyatga ega.
Davlatimiz rahbarining 2017-yil 19-sentabr kuni BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasidagi nutqi bu boradagi muhim tarixiy voqea bo‘ldi, unda davlatimiz rahbari O‘zbekiston Markaziy Osiyo mintaqasini o‘z tashqi siyosatining asosiy ustuvor yo‘nalishi sifatida belgilab berishini alohida ta’kidladi. Buning uchun davlat rahbari joriy yilning noyabr oyida bo‘lib o‘tgan “Markaziy Osiyo: yagona o‘tmish va umumiy kelajak, barqaror rivojlanish va farovonlik yo‘lidagi hamkorlik” mavzusidagi oliy darajadagi xalqaro konferensiyada Markaziy Osiyoning fundamental muammolarini muhokama qilishni taklif qildi. Xuddi shu yili Samarqandda. Prezident forumda so‘zga chiqib, Markaziy Osiyoni barqaror, iqtisodiy rivojlangan va farovon mintaqaga aylantirish niyatini yana bir bor e’lon qilib, uni amalga oshirish bo‘yicha aniq vazifalarni belgilab berdi. Shundan so‘ng davlatimiz rahbari ikkita ustuvor yo‘nalishga alohida to‘xtalib o‘tdi: savdo-iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish va tovar ayirboshlash hajmini oshirish va hamkorlikni mustahkamlash uchun qulay sharoitlar yaratish; hududning tranzit-logistika salohiyatidan samarali foydalanish va transport infratuzilmasini rivojlantirish.
Tashqi savdo transport yo‘laklarini yanada diversifikatsiya qilish, tranzit salohiyatini oshirish, shuningdek, mahalliy transport-logistika kompaniyalarining tashqi va ichki bozorlarda raqobatbardoshligini rivojlantirish uchun qo‘shimcha qulay shart-sharoitlar yaratish maqsadida 2017-yil 2-dekabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 2-dekabrdagi “Tashqi transport yo‘laklarini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. transport infratuzilmasini yaxshilash va tashqi savdo yo‘nalishlarini diversifikatsiya qilish to‘g‘risida”gi 2018-2022 yillarga mo‘ljallangan yuk tashish” qarori qabul qilindi. Hujjat bilan 2018-2022 yillarga mo‘ljallangan transport infratuzilmasini takomillashtirish va yuklarni tashishning tashqi savdo yo‘nalishlarini diversifikatsiya qilish kompleks dasturi tasdiqlandi. Uning doirasida ikki tomonlama shartnomaviy-huquqiy bazani takomillashtirish va xalqaro shartnomalarni amalda tatbiq etish bo‘yicha tizimli ishlar amalga oshirildi.
Oʻzbekiston Prezidenti Markaziy Osiyo mamlakatlari oʻrtasidagi hamkorlikning ustuvor yoʻnalishlari sifatida samarali mintaqaviy hamkorlikni kengaytirishning yangi zaxiralari va samarali mexanizmlarini izlashni taklif etib, savdo-iqtisodiy, transport-kommunikatsiya sohalarida aniq sheriklik dasturlarini ishlab chiqish muhimligini qayd etadi. Bu borada Markaziy Osiyoni yirik dengiz portlari va jahon bozorlari bilan bog‘laydigan transport-kommunikatsiya loyihalarini amalga oshirish ustuvor vazifa bo‘lishi kerak.
Ushbu tashabbus hayotga tatbiq etildi va 2018-yil sentabr oyida Toshkent shahrida “Markaziy Osiyo xalqaro transport yo‘laklari tizimida: strategik istiqbollar va amalga oshirilmagan imkoniyatlar” mavzuida yuqori darajadagi xalqaro konferensiya bo‘lib o‘tdi. Uning ishida dunyoning 37 davlatidan 500 dan ortiq mutaxassislar hamda 25 xalqaro tashkilot, moliya institutlari va yetakchi transport kompaniyalari vakillari ishtirok etdi. Mintaqa transport tizimini rivojlantirish va modernizatsiya qilishda Markaziy Osiyo davlatlari oldida turgan muammolarni bartaraf etish bo‘yicha vazifalar ko‘lamini hisobga olgan holda tomonlar transport kommunikatsiyalarini rivojlantirish bo‘yicha mintaqaviy dasturni qabul qilishdan manfaatdor ekanliklarini bildirdilar. Bundan tashqari,
SHHT doirasida Markaziy Osiyo mamlakatlari oʻrtasida transport-kommunikatsiya hamkorligi ham faollashmoqda. Assotsiatsiyaga aʼzo davlatlar oʻrtasida oʻzaro manfaatli savdoni kengaytirish, yangi transport-logistika infratuzilmalarini yaratish va mavjudlarini takomillashtirish maqsadida Oʻzbekiston Prezidenti ShHTning transport sohasida saʼy-harakatlarini birlashtirishga qaratilgan qator tashabbuslarni ilgari surdi. Davlatimiz rahbarining takliflari keng qo‘llab-quvvatlanmoqda. 2019-yilning noyabr oyida Toshkent shahrida bo‘lib o‘tgan ShHTga a’zo davlatlar Hukumat rahbarlari kengashining yig‘ilishida Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan ishlab chiqilgan ShHTga a’zo davlatlar temir yo‘l ma’muriyatlarining o‘zaro hamkorligi konsepsiyasi tasdiqlangani bunga yorqin misoldir. .
Mamlakatning transport-logistika salohiyatini oshirish maqsadida institutsional va normativ-huquqiy baza mustahkamlanmoqda. Jumladan, davlatimiz rahbarining 2019-yil 1-fevraldagi qarori bilan avtomobil, temir yo‘l transportini rivojlantirish sohasida yagona davlat siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish bo‘yicha davlat organi etib belgilangan Transport vazirligi tashkil etildi. , havo, daryo transporti, metro, shuningdek, yo'l inshootlari.
Prezidentimiz 2020-yil 24-yanvardagi Oliy Majlisga Murojaatnomasida transport sohasini rivojlantirish zarurligiga alohida to‘xtalib, bu mahsulotlarimizni ichki va tashqi bozorga o‘z vaqtida yetkazib berish, uning tannarxini pasaytirishda muhim ahamiyat kasb etishini ta’kidladi. Deyarli bir yil o‘tib, 2020-yil 29-dekabrdagi Murojaatnomasida O‘zbekiston rahbari Markaziy Osiyoni Hind okeani bilan bog‘laydigan Transafg‘on transport yo‘lagi qurilishi loyihasini amalga oshirish bo‘yicha ilk amaliy qadamlar tashlanganini ma’lum qildi. Uning amalga oshirilishi, dedi davlatimiz rahbari, butun mintaqada barqarorlik va barqaror iqtisodiy taraqqiyotni ta’minlashga xizmat qiladi.
Davlatimiz rahbarining 2020-yil 23-sentabr kuni BMT Bosh Assambleyasining 75-sessiyasidagi ma’ruzasida bugungi kunda Markaziy Osiyo davlatlari oldida muhim strategik vazifa – mintaqaning global miqyosga chuqur integratsiyalashuvini ta’minlash masalasi turgani ta’kidlandi. iqtisodiy, transport va tranzit koridorlarini chinakam tarixiy deb atash mumkin.
“Markaziy va Janubiy Osiyo: mintaqaviy aloqadorlik. Qiyinchiliklar va imkoniyatlar” mavzusida 2021-yil 16-iyul kuni Prezident Shavkat Mirziyoyev Markaziy va Janubiy Osiyoda zamonaviy, samarali va xavfsiz transport-logistika infratuzilmasini yaratishni taklif qilgan edi. Uning fikricha, Termiz-Mozori-Sharif-Kobul-Peshovar temir yo‘li hududlarimiz o‘zaro bog‘liqligining butun me’morchiligining asosiy elementiga aylanishga da’vat etilgan. Oʻzbekiston rahbari taʼkidlaganidek, mazkur temir yoʻlning qurilishi ikki viloyatning tranzit salohiyatini toʻliq roʻyobga chiqarish, eng qisqa yoʻnalishni shakllantirish, yuk tashish vaqti va narxini sezilarli darajada kamaytirish imkonini beradi.
Bu mavzu 2021-yil 6-avgust kuni Turkmanistonda boʻlib oʻtgan Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining uchinchi Maslahat uchrashuvida ham keng muhokama qilinib, Oʻzbekiston Prezidenti umumiy strategik manfaatlar haqida gapirar ekan, transport-tranzit salohiyatidan samarali foydalanish zarurligini taʼkidladi. mintaqaning. Shu bilan birga, u mamlakatlarimizning keng ko‘lamli va yaxlit transport tizimi Yevroosiyo qit’asidagi asosiy tranzit xabga aylanishga qodirligiga chuqur ishonch bildirdi.
O‘zbekiston Prezidenti tomonidan xalqaro anjumanlarda transport masalalari bo‘yicha belgilab berilgan vazifalar Taraqqiyot strategiyasida o‘z ifodasini topgan. Shunday qilib, 36-maqsad transportning barcha turlari bilan birgalikda yagona transport tizimini rivojlantirish, yirik shaharlar o‘rtasida rejalashtirilgan transport yo‘nalishlari bo‘yicha kundalik qatnovlar imkoniyatini yaratish uchun sharoit yaratishni nazarda tutadi. Bu – Toshkent shahri va viloyatlarda jamoat transporti tizimini takomillashtirish va uning infratuzilmasini rivojlantirish; shaharlararo va shahar atrofi temir yo'l yo'nalishlarining jozibadorligini oshirish; transport-logistika xizmatlari bozori va infratuzilmasini rivojlantirish, temir yo‘l infratuzilmasini elektrlashtirish darajasini 60 foizga yetkazish va avtomobil yo‘llari tarmog‘ini jadal rivojlantirish;
2022-yil 16-sentabr kuni Samarqand shahrida bo‘lib o‘tgan ShHTga a’zo davlatlar Davlat rahbarlari kengashining yig‘ilishida O‘zbekiston Prezidenti ShHTning o‘zaro bog‘liqligini mustahkamlash va samarali transport yo‘laklarini yaratish konsepsiyasi haqida gapirar ekan, mintaqalararo markaz tashkil etishni taklif qilgan edi. BMT koʻmagida Toshkent shahrida oʻzaro aloqa. O‘zbekiston rahbari “Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston” temir yo‘li qurilishi bo‘yicha uch tomonlama shartnoma imzolanganini tarixiy voqea deb atadi, shuningdek, yana bir strategik ahamiyatga ega loyiha – Termiz-Mozori Sharif qurilishini qo‘llab-quvvatlashga chaqirdi. Kobul-Peshovar temir yo'l koridori. Prezident Shavkat Mirziyoyevning taʼkidlashicha, ushbu ikki loyihaning amalga oshirilishi oʻzaro bogʻliqlikni mustahkamlash, oʻzaro savdo va sarmoyani koʻpaytirish uchun katta imkoniyatlar ochadi.
2022-yil 11-noyabr kuni Samarqandda boʻlib oʻtgan Turkiy davlatlar tashkiloti Davlat rahbarlari kengashining yigʻilishida Prezident Transkaspiy xalqaro yoʻlagi haqida gapirar ekan, Oʻzbekiston tashqi savdo yuklarining oʻn foizini shu yoʻl orqali tashayotganini taʼkidladi. koridor. Davlatimiz rahbari asosiy e’tiborni hududdagi tranzit yo‘laklarining raqobatbardoshligini oshirish, biznes uchun eng qulay tariflarni joriy etish, zamonaviy transport infratuzilmasini yaratishga qaratish zarurligini ta’kidladi.
***
Yuqoridagi fakt va voqealar, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning O‘zbekistondagi va xalqaro maydondagi transport-kommunikatsiya yo‘laklariga oid aniq taklif va tashabbuslari biz O‘zbekistonda transport oqimlarining yangi arxitekturasini yaratishga qaratilgan sohani modernizatsiya qilish bo‘yicha o‘z oldimizga izchil tarkibiy vazifalarni qo‘yganimizni ko‘rsatadi. va Markaziy Osiyo. Ularni amalga oshirish uchun tizimli fundamental va amaliy ilmiy tadqiqotlar olib borish zarur, buning natijasi strategik kontseptual yondashuvlar va mintaqaviy transport hamkorligining samarali mexanizmlarini ishlab chiqish bo'lishi kerak.
Shuni alohida ta’kidlash joiz: Prezident Shavkat Mirziyoyev transport oqimlarini rivojlantirish, O‘zbekistonning mintaqadagi transport yo‘laklari strategiyasini kontseptuallashtirish bo‘yicha tizimli ravishda yangi g‘oya va tashabbuslarni ilgari surmoqda. Bu ham mamlakatimizda Yevropa davlatlari, Turkiya, Pokiston, Hindiston, Xitoy va boshqa mamlakatlar bozorlariga chiqish imkonini beradigan shimoliy, shimoli-g‘arbiy, janubiy, janubi-g‘arbiy va sharqiy xalqaro transport yo‘laklarini rivojlantirishga har tomonlama intilayotganini tasdiqlaydi.
Ibrohim Mavlanov.
Iqtisodiyot fanlari doktori.