Al-Farobiy nomidagi QozMU 10-xalqaro davra suhbatida professor Azamat Seitov “O‘zbek diasporasi ijtimoiy o‘zgarishlar vositachisi sifatida: transmadaniy o‘zlik va Vatan bilan aloqa” mavzusida ma’ruza qildi. U diasporani migratsiyaning sust merosi emas, balki faol va dinamik ijtimoiy organizm sifatida tushunishning konseptual doirasini belgilab berdi. Uning fikricha, o‘zbek diasporasi nafaqat o‘zi yashaydigan mamlakatlarga, balki O‘zbekistonning o‘ziga ham sezilarli ta’sir ko‘rsatib, transmilliy hamkorlikning yangi yo‘nalishini shakllantiryapti.
Professor taqdim etgan statistik ma’lumotlarga ko‘ra, xorijda 5,5 millionga yaqin o‘zbeklar – mamlakat aholisining qariyb 12 foizi istiqomat qiladi. Asosiy joylashtirish mamlakatlari Rossiya, Qozog‘iston, Janubiy Koreya va Turkiya bo‘lib qolmoqda. Seitov ta’kidlashicha, O‘zbekistonda aholining yuqori tabiiy o‘sishi va yoshlar ulushining kattaligi diasporaning yanada kengayishi, jumladan, mehnat, ta’lim va oilaviy migratsiyaning yangi to‘lqinlari uchun zamin yaratadi. Bu milliy rivojlanish strategiyasiga migratsiya va diaspora salohiyatini kiritish bo‘yicha tizimli davlat siyosatini ishlab chiqishni taqozo etadi.
Ma’ruzada diasporaning o‘zidagi o‘zgarishlarga alohida e’tibor qaratildi: past malakali ishchi kuchidan nafaqat iqtisodiy transferlarga, balki innovatsion xatti-harakatlar, ijtimoiy me’yorlar va madaniy kodlarni joriy etishga qodir bo‘lgan bilimli, professional o‘zbeklar jamoalariga o‘tish jarayoni tahlil qilindi. Professor Janubiy Koreyadagi diaspora tajribasini o‘rgandi, u yerda o‘zbek o‘zligini saqlab qolgan va ayni paytda yangi madaniy muhitga moslashgan ikkinchi avlod muhojirlarining muvaffaqiyatli integratsiyasi kuzatilmoqda.
Ma’ruzaning muhim qismi diasporaning transmadaniy o‘zligiga - ona madaniyati va qabul qiluvchi jamiyat madaniyati o‘rtasidagi murakkab o‘zaro ta’sir natijasiga bag‘ishlandi. Professor diasporaning muvaffaqiyatli integratsiyasi til, urf-odatlar va ijtimoiy tuzilmalarni saqlab qolish, shuningdek, o‘zlikning “sinergetik” shakllarini rivojlantirish bilan birga kechishini ta’kidladi. U madaniyat markazlari, raqamli platformalar, ta’lim dasturlari va grantlar orqali tarixiy vatan, ayniqsa, muhojirlarning ikkinchi va uchinchi avlodi bilan aloqani saqlab qolish zarurligini uqtirdi.
Xulosa qilib, professor Seitov o‘zbek diasporasi – bu yo‘qotish emas, balki ijtimoiy kapitalning kuchayishi ekanligini ta’kidladi. U islohotlarni ilgari surish, bilim va texnologiyalar almashinuvi, madaniy diplomatiyani mustahkamlash va ijtimoiy hamkorlikning yangi modellarini rivojlantirishda muhim omil bo‘lishi mumkin. Davlat o‘zbekistonliklarning yangi avlodining transmadaniy kompetensiyalarini shakllantirishga sarmoya kiritib, diasporani milliy rivojlanishning ajralmas qismi sifatida ko‘rishi lozim.
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.
