Xalqaro valyuta jamg‘armasining (XVJ) “Jahon iqtisodiyotining istiqbollari: siyosatdagi o‘zgarishlar fonida muhim lahza” (World Economic Outlook: A Critical Juncture amid Policy Shifts) ma’ruzasida 2025 va 2026 yillarda jahon iqtisodiyoti rivojlanishining juda qiziqarli tarixiy faktlari, baholari va prognozlarini taqdim etdi.
XVJ prognoziga ko‘ra, global o‘sish sur’ati 2025 - yilda 2,8% va 2026-yilda 3% oralig‘ida bo‘ladi, bu 2025-yil yanvar oyida har ikki yil uchun prognoz qilingan 3,3% darajadan past bo‘ladi. 2025-yilda rivojlangan mamlakatlarda o‘sish 1,4% ni tashkil qilishi kutilmoqda, AQShda esa o‘sish 1,8% gacha sekinlashishi mumkin, bu iqtisodiy siyosatdagi noaniqliklar, savdo keskinliklari va talab dinamikasining zaiflashishi bilan bog‘liq. Shuningdek, evro zonasida iqtisodiy o‘sish 0,2% ga sekinlashadi va 0,8% ni tashkil qiladi. Rivojlanayotgan va rivojlanayotgan mamlakatlarda o‘sish sur’ati 2025 yilda 3,7% gacha, 2026 yilda esa 3,9% gacha pasayadi. Shu bilan birga, Xitoy kabi so‘nggi savdo tadbirlaridan eng ko‘p zarar ko‘rgan mamlakatlar uchun o‘sishning sezilarli darajada pasayishi kutilmoqda. Global umumiy inflyatsiya 2025-yil yanvar oyida kutilganidan bir oz sekinroq pasayishi va 2025-yilda 4,3% va 2026-yilda 3,6% ga yetishi kutilmoqda. Shu bilan birga, iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlar uchun 2025 yilgi prognoz sezilarli darajada yaxshilandi va rivojlanayotgan va rivojlanayotgan mamlakatlar uchun bu biroz pasaytirildi. Shuningdek, iqtisodiyoti rivojlangan davlatlar hukumatlari ham kutilmoqda o‘rtacha 2025-26 yillarda va kamroq darajada 2027 yilda fiskal siyosatni kuchaytirish.
XVJ hisobotida ta’kidlanganidek, savdo keskinligining tez sur’atlarda kuchayishi va jahon siyosatidagi noaniqlikning o‘ta yuqori darajasi global iqtisodiy faoliyatga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Prognozda savdo siyosatidagi noaniqlikning yanada kuchayishi qisqa va uzoq muddatli istiqbolda jahon iqtisodiyotining o‘sish sur’atlarining yanada pasayishiga olib kelishi mumkin degan pozitsiya ustunlik qiladi. Shunday qilib, jahon savdosining o‘sishi 2025 yilda 1,7 foiz punktgacha sekinlashishi kutilmoqda. Ushbu prognoz savdo oqimlariga ta’sir ko‘rsatadigan tarif cheklovlarining kuchayishini aks ettiradi.
XVJ prognozlariga ko‘ra, Markaziy Osiyoda o‘sish sur’ati 2024 yildagi taxmin qilingan 2,4 foizdan 2025 yilda 3,0 foizgacha va 2026 yilda 3,5 foizgacha tezlashadi. Markaziy Osiyo mamlakatlarida YaIMning o‘sishi quyidagicha prognoz qilinmoqda: Qozog‘istonda 2025 yilda – 4,9%, 2026 yilda – 4,3%; Qirg‘iziston 2025 yilda – 6,8%, 2026 yilda – 5,3%; Tojikiston 2025 yilda – 6,7%, 2026 yilda – 5,0%; Turkmaniston 2025 yilda –4,9%, 2026 yilda-5,0%; Turkmaniston 2025 yilda - 2,3%, 2026 yilda 2,3%; O‘zbekiston 2025 yilda 5,9%, 2026 yilda 5,8%.
Jahon iqtisodiyotidagi rivojlanayotgan tendentsiyalar munosabati bilan XVJ o‘z ma’ruzasida ehtiyotkorlik bilan harakat qilish va hamkorlikni kengaytirishga chaqiradi va savdo siyosatida barqarorlikni tiklash va o‘zaro manfaatli kelishuvlarni ishlab chiqish ustuvor vazifa bo‘lishi kerakligini ta’kidlaydi. XVJ ma’lumotlariga ko‘ra, jahon iqtisodiyoti xalqaro savdo qoidalaridagi uzoq vaqtdan beri mavjud bo‘lgan kamchiliklarni, shu jumladan tarifsiz to‘siqlardan yoki savdoni buzadigan boshqa choralardan keng foydalanishni o‘z ichiga olgan aniq va bashorat qilinadigan savdo tizimiga muhtoj. Bu hamkorlikni yaxshilashni talab qiladi.
Xulosa qilib shuni ta’kidlash kerakki, jahon iqtisodiyotidagi vaziyat tubdan o‘zgardi, deyarli ko‘plab mamlakatlarda davlat organlari o‘zlarining tashqi va ichki iqtisodiy siyosatining ustuvor yo‘nalishlarini qayta ko‘rib chiqmoqdalar.
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.
